دوفصلنامه

---

هدف این مقاله، مطالعۀ نظام‌مند و ارائۀ فراترکیبی از الگوهای نظری و پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ تطبیق تربیت‌معلم ایران و کشورهای مختلف جهان است. رویکرد مورد استفاده، کیفی و از نوع سنتز پژوهی است که با روش تحلیل محتوا و به کمک فراترکیب این پژوهش انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش شامل کلیۀ کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و پژوهش­های حوزۀ آموزش‌وپرورش تطبیقی به ویژه درزمینۀ تربیت‌معلم است. بیش از 10 کتاب آموزش‌وپرورش تطبیقی که در 15 سال اخیر در ایران نگارش یافته­اند و3 کتاب به زبان انگلیسی،53 مقاله، پایان‌نامه و پژوهش به زبان فارسی وانگلیسی از منابعی بودند که به‌صورت هدفمند به‌عنوان حجم نمونه مورداستفاده قرار گرفتند. نتایج این تحلیل و سپس ترکیب آن­ها، چارچوب مفهومی را درحوزۀ تطبیق نظام­های تربیت‌معلم شکل دادند که حول 3 محور اصلی هست: برنامۀ جامع تربیت‌معلم، الگوهای اجتماعی، الگوهای اقتصادی. این محورها نقش اساسی در روند تربیت‌معلم کشور ایفا می­کند و می­تواند مبنایی برای پژوهشگران تطبیقی در حوزۀ تربیت‌معلم باشد.

---

امروزه گرایش فزاینده ای به رویکرد فرارشته ای در برنامه ریزی درسی در دانشگاه ها مشاهده می شود. مطالعات فرارشته ای از عرصه، مقاصد و هدف ها به حوزه اعمال و اقدامات در حال گذار است. در این رهگذر عینیت بخشی به رویکرد فرارشته ای در قلمروی برنامه درسی و رساندن آن از مرحله طرح به حیطه عمل مشکلاتی فراروی کارگزاران برنامه درسی قرار دارد. در این مقاله با نظر به مواضع مختلف در خصوص فرارشته ای، چارچوب مفهومی و مدل برنامه درسی فرارشته ای مبتنی بر لایه های علی آموزشی تبیین شده است و چالش ها و تعهدات ناظر بر آن در چهار گروه؛ ملاحظات فلسفی و پداگوژیکی، مسائل و مسئولیت های موثر بر فرآیند تدریس، مسائل و مسئولیت های موثر بر دانشجویان، مسائل و مسئولیت های موثر بر طراحی دروس، دسته بندی و ارائه شده است. 

---

پژوهش حاضربه بررسی «پدیدارشناسی ارزشیابی بازده‌های ‌یادگیری»پرداخته است. ازنظرهدف، کاربردی وشیوۀ اجرای آن کیفی ازنوع پدیدارشناسی است،میدان ‌پژوهش شامل کلیۀ اساتید رشتۀ علوم‌تربیتی ‌دانشگاه‌های‌استان‌تهران است. که باروش نمونه‌گیری‌ گلوله‌برفی ومقایسه مداوم داده‌ها تارسیدن به ‌اشباع ‌نظری،با10نفر ازآنها مصاحبه ‌نیمه‌ساختاریافته صورت گرفت. قلمرو موضوعی آن درحیطه مباحث علوم‌تربیتی ‌است.روش‌ جمع‌آوری‌اطلاعات‌،مطالعات‌‌میدانی،کتابخانه‌ای وابزار مصاحبه ‌نیمه‌ساختاریافته است. جهت حصول اطمینان ازقابلیت اعتمادپذیری داده‌های‌ پژوهش ازروشهای مثلث‌سازی منابع ‌داده‌ها،مطالعه‌مکرر،تطبیق مستمرداده‌ها،خلاصه‌سازی،دسته‌بندی اطلاعات ‌وبازبینی توسط اساتیدی که باآنها مصاحبه شد،همچنین ازنظر اساتید راهنماومشاور بهره‎‎ گرفته‌شد. به‌منظور بررسی اعتبارداده‌های بدست آمده به روش نمونه‌گیری هدفمند،ازنظر 36 استاد دیگر دانشگاه‌های‌استان‌تهران که دراین موضوع صاحب‌نظرند تارسیدن به ‌اشباع‌نظری استفاده‌شد. داده‌های این پژوهش با استفاده از الگوی هفت‌مرحله‌ای ون‌منن تجزیه‌وتحلیل شد ودر نهایت 5سازه(ماهیت ‌ارزشیابی،ارزشیابی ‌کننده(استاد)،ماهیت ‌بازده‌های‌یادگیری،ارزشیابی‌شونده(دانشجو) وماهیت ‌برنامه‌درسی)،17بُعد،87مقوله‌ و320شاخص ازپدیدارشناسی ارزشیابی‌بازده‌های‌یادگیری ‌دانشجویان درقالب ‌الگویی استخراج گردید.یافته‌ها نشان ‌می‌دهد که ارزشیابی‌بازده‌های‌یادگیری دراحاطه 5سازه نامبرده‌شده‌است وسازه‌ها،ابعاد،مقوله‌ها وشاخصهای بدست ‌آمده به هم ارتباط دارند ودر ارزشیابی‌بازد‌ه‌های‌یادگیری همۀ آنها سهیم‌اند وارزش یکسانی دارند.

---

این مقاله به معرفی آسیب‎های ارزشیابی توصیفی دوره ابتدایی از نگاه برنامه‎ریزان درسی ایران می‎پردازد. بدین منظور، از روش «نقادی و خبرگی تربیتی» در ذیل رویکرد کیفی، استفاده شد. نمونه با شیوه نمونه‎گیری گروه بارز از جامعه متخصصان برنامه‎ریزی درسی انتخاب و اطلاعات به وسیله مصاحبه نیمه‎ساختاریافته گردآوری گردید. اطلاعات به شیوه «مضمونی» تحلیل شد و برای تامین اعتبار یافته‎ها، روش «بازبینی گروه اطلاع‎رسان» استفاده شد. نتایج نشان داد ارزشیابی توصیفی دوره ابتدایی بعنوان یک طرح نوآورانه و مصوب، دارای دوازده آسیب اساسی است که در سه گروه طبقه‏بندی شده‎اند: در حوزه نظام آموزش و برنامه درسی چهار آسیب «توقعات زیاد، نبود نظارت حرفه‏ای، راهنماهای ناموثر و فقر سرمایه‏گذاری»، در حوزه عمل معلم چهار آسیب «شایستگی کم، اعتبار کم، سختی عمل و فشار سازمانی» و در حوزه رفتار شاگرد چهار آسیب «کاهش انگیزه، کاهش سواد، افزایش توقع و رقابتهای غیرمفید» شناسایی شدند.

---

هدف این پژوهش بررسی جایگاه قومیت و تجارب زیسته قومیتی دانش آموزان در برنامه درسی رسمی- پنهان متوسطه اول ایران در سال تحصیلی 99-98 بود. روش پژوهش در بخش اول تحلیل اسنادی و تحلیل محتوای کیفی با 3 جلد کتاب مطالعات اجتماعی شامل 553 صفحه. واحد تحلیل محتوا؛ متن- تصاویر و فعالیت. بخش دوم روش تحقیق کیفی و از نوع پدیدار شناسی شامل نمونه گیری هدفمند مشارکت کنندگان 30 دانش آموز(فارس-آذری-کُرد-لُر-گیلک) و 20 دبیر بود. از ژورنال دانش آموزی و مصاحبه غیر رسمی استفاده شد. یافته ها نشان میدهد فقط 6 درصد از بخش های سه گانه محتوای بررسی شده به مؤلفه های مطلوب قومیت توجه داشته که در برنامه درسی رسمی بسیار نامطلوب میباشد. درتحلیل اطلاعات- یکسان سازی فرهنگی- تفکرات سطحی نسبت به فرهنگ اقوام- نابرابری آموزشی- بیگانگی با تنوع فرهنگی- غفلت در همزیستی مسالمت آمیز ظاهر شد که در مجموع جایگاه قومیت در برنامه درسی پنهان مطلوب نیست.

---

Vﭼﮑﯿﺪه: هدف ازپژوهش حاضرواکاوی برنامه درسی متناسب با ویژگی‌های نسل  zبوده است.این مطالعه با رویکرد کیفی،ازنظر هدف کاربردی وﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮیﮥ ﺳﯿﻮﻓﺎﻧﮓوﺷاتﻮن دارای تحلیل محتوای استقرایی بوده است.این پژوهش،با مصاحبۀ نیمه‌. ساختاریافته و نمونه‌‌. گیری هدفمند  و مشارکت 23 نفر،از خبرگان علمی، اجرایی و20 نفر از دانش آموزان  دوره متوسطه  با گروه های کانونی انجام شد.پس از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‌ﻫﺎیﻧﯿﻤﻪ‌ﺳﺎﺧﺘﺎریافته،ضمنﻣﺮاﺣﻞﮐﺪﮔﺬاری،تحلیل داده‌ها انجام شده است.برای تامین اعتبار یافته‌ها از روش مذاکره با ﻫﻤﮑﺎران ونظر ممیز بیرونی و ﺑـﺮای پایایی از روش ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ و ﮔﻮﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده شده است.یافته‌ها: علاوه برتأکیدبر اهمیت شناخت نسلی وویژگی‌ها،ترجیحات و نیازهای نسل z نشان می‌دهند که برنامه درسی متناسب با ویژگی‌های نسلz ناظر بر200 شاخص و  30مؤلفه و 10 اصل هستند که این 10 اصل عبارتنداز:(منطق،اهداف،محتوی،راهبردهاییادگیری،ویژگی‌های معلمان نسل z، موقعیت‌های یادگیری سنجش وارزشیابی، عوامل زمینه‌ای، پدیده‌های نوظهور، چرخش‌‌های نوگرا ) که منتج به استخراج چارچوب مفهومی برنامه درسی متناسب با ویژگی‌های نسل z  گردید.