دوفصلنامه

---

هدف کلی این پژوهش تعیین ملاک‏های سنجش اثربخشی دوره‏های آموزش مجازی حوزوی است. آموزش‏های حوزوی ماهیتا و از جهات مختلف با آموزش‏های شغلی و دانشگاهی تفاوت دارد و از این رو برای سنجش اثربخشی آنها باید به این تفاوت‏های بارز توجه نمود. پژوهش حاضر براساس این ایده تلاش می کند با استفاده از روش‏شناسی پژوهشی کیفی و از طریق نظریه مبنایی چارچوبی برای سنجش اثربخشی دوره‏های آموزش مجازی حوزوی ارائه کند. شرکت کنندگان در این پژوهش 15 نفر از دست اندرکاران مجرب و متخصص در زمینه آموزش‏های مجازی حوزوی هستند که در موسسه‏های آموزش حوزوی و حوزه‏های علمیه مستقر در شهر قم مشغول به کار هستند. ابزار جمع‏آوری داده‏های پژوهش، مصاحبه اکتشافی و نیمه ساختاریافته بوده است. تحلیل داده‏ها طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی صورت گرفت. در مرحله کدگذاری باز 114 کد شناسایی و سپس شش مقوله مهم ایجاد شد. با چرخش‏های مکرر در مصاحبه‏ها، یک مقوله اساسی منتج گردید. براساس یافته‏های این پژوهش برای سنجش اثربخشی آموزش‏های مجازی حوزوی در لایه عمومی(سطحی) باید به شش مقوله شامل؛ ارزش‏های بنیادین آموزش‏های حوزوی، غایت‌‏های آموزش مجازی حوزوی، طراحی برنامه‏درسی، ویژگی‏های استاد، ویژگی‏های یادگیرنده (طلبه) و نتایج نگرشی و رفتاری توجه نمود که با توجه به ارزش‏های بنیادین حاکم بر فضای آموزش‏های حوزوی مجازی از ارتباط متقابل بین این عوامل شش گانه یک خصیصه مهم روحیه طلبگی اولویت پیدا می‏کنند. این ویژگی به عنوان لایه خاص (عمیق) در سنجش اثربخشی آموزش‏های حوزوی باید مدنظر قرار گیرد. ویژگی حس طلبگی دربرگیرنده مولفه‏های خرده‏تر مانند؛ زی طلبگی، کنجکاوی معرفتی و دینی، ساده زیستی، مهارت‏های تبلیغی، رعایت حرمت استاد، دریافت حس باطنی و یادگیری مداوم است.

---

در این مقاله گزارشی از میزان تحقق اهداف برنامه‏درسی کسب‌شده فیریک و آزمایشگاه سال سوم دبیرستان ارائه می‌شود. این پژوهش از نوع مطالعات برآوردی و ارزشیابی است و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها در زمره پژوهش‌های زمینه‌یابی قرار دارد. با استفاده از آزمون پیشرفت تحصیلی، میزان تحقق هدف‌های برنامه‏درسی با سنجش 369 نفر از دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی فیزیک و تجربی مدارس متوسطه پنج منطقه جغرافیایی شهر تهران به انجام رسید. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که: 1- اهداف حیطه دانشی درس فیزیک 3 و آزمایشگاه تحقق یافته است. 2- بین دانش‌آموزان دختر و پسر رشته‌های ریاضی و تجربی در تحقق اهداف حیطه دانشی  تفاوت معناداری وجود ندارد. 3- بین دانش‌آموزان مناطق مختلف آموزشی در تحقق اهداف حیطه دانشی تفاوت معناداری وجود دارد.

---

دستیابی به سواد علمی هدف آموزش برنامۀ ‌درسی علوم در نظام‌های آموزشی دنیا است. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی که باعث افزایش سواد علمی در دانش‌آموزان می‌شود آموزش ماهیّت علم است. هدف پژوهش حاضر بررسی نگرش دانشجویان کارشناسی دانشگاه تهران دربارۀ ماهیّت علم به‌ عنوان مؤلفۀ سواد علمی می‌باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع مطالعات پیمایشی است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل کلیۀ دانشجویان مقطع کارشناسی دانشکده‌های روانشناسی- علوم تربیتی و علوم پایه دانشگاه تهران است که از این جامعه به شیوۀ نمونه‌گیری طبقه‌ای با رعایت نسبت‌ها (جنسیت و دانشکده) نمونه‌ای به حجم 779 نفر انتخاب شدند. جهت جمع‌آوری نگرش دانشجویان به ماهیّت علم، پرسشنامه‌ای بر اساس مبانی نظری پروژه 2061 طراحی گردید و اعتبار و روایی آن بررسی و تأیید قرار گرفت. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان می‌دهد که وضعیت میانگین درک ماهیّت علم و ابعاد آن در دانشجویان، با وضعیت میانگین متوسط نمرات دارای تفاوتی معنادار است؛ همچنین نتایج آزمون مانووا نشان می‌دهد که بین سطوح عامل دانشکده (دانشکدۀ علوم پایه و دانشکدۀ روانشناسی - علوم تربیتی) در باب متغیّر ماهیّت علم تفاوت معنادار وجود دارد. یافته‌ها بیان می‌کند که دانشجویان داری درک پایینی از ماهیّت علم و ابعاد آن می‌باشند که بر اساس تحلیل نتایج پژوهش‌های انجام‌گرفته علّت آن را می‌توان در این عوامل جستجو کرد: عدم توجه به مؤلفه‌های ماهیّت علم در تدوین و طراحی برنامۀ ‌درسی آموزش علوم، دانش و درک پایین معلمان از ماهیّت علم، عدم توسعۀ علم و فناوری در جامعه و حمایت‌ها ساختارهای اقتصادی، سیاستی و فرهنگی از علم و ارزش‌های آن. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد میزان درک ماهیّت دانشجویان دانشکدۀ علوم پایه از دانشجویان دانشکدۀ روانشناسی - علوم تربیتی بالاتر است که علت آن را می‌توان در ماهیّت رشته‌های درسی دانشجویان در دو دانشکده و میزان پرداختن به موضوعات درسی با محوریت علوم و ماهیّت علم در برنامۀ ‌درسی آن‌ها پیدا کرد.
 

---

ظهور جریان نومفهوم­گرایی در عرصۀ برنامۀ درسی محل بروز چرخش بزرگی در هویت این رشته شده است. کتاب «فهم برنامۀ درسی» تألیف ویلیام پاینار را شاید بتوان برجسته‌ترین اثر در این زمینه دانست. در این کتاب، جریان­های اثرگذار حوزۀ برنامۀ درسی ماقبل نومفهوم­گرایی، از نوع سنتی و عمل زده معرفی شده و نویسنده بر این اعتقاد است که گفتمان­های جدید برنامۀ درسی را باید مورد توجه قرار داد. این نکته موجب می­شود، نظریۀ جوزف شواب[1]  نیز در گروه نظریه‌های سنتی ماقبل نومفهوم­گرایی متهم گردد. مقالۀ حاضر، با واکاوی نظریۀ شواب و مشخص کردن تمایزات آن از نظریۀ تایلر و نومفهوم­گرایی، قصد دارد تا نقدی بر این تفکر وارد آورد و با ترسیم نقش نظریۀ شواب در تاریخ تحولات رشتۀ برنامۀ درسی، تبیین جدیدی برای رشتۀ برنامۀ درسی به عنوان یک قلمرو عملی، ارائه کند.

---

---

پژوهش حاضر به منظور مطالعه چالشهایی که معلمان دوره ابتدایی در خصوص درس‌پژوهی با آن مواجهه هستند، انجام شده است. برای نیل به هدف از روش مطالعه موردی در یک مدرسه استفاده شد. شرکت کنندگان پژوهش، 20 نفر از معلمان ابتدایی در آن مدرسه بودند. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاری با معلمان و مشاهده مشارکتی بود. به منظور تحلیل داده‌ها از روش کدگذاری و مقوله بندی استفاده شد. نتایج ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ معلمان قبل از درسپژوهی با سه دسته از چالشها مواجهند: دانش معلمان در زمینه درس‌پژوهی، انگیزه معلمان برای شرکت در درس‌پژوهی، تشکیل گروه و تعیین وظایف اعضا. حین درس‌پژوهی با سه دسته از چالش‌ها مواجهند که عبارتند از: انتخاب مسئله برای درس‌پژوهی، اجرای درس و جمع آوری داده ها، نقد و بررسی تدریس. بعد از درس‌پژوهی با سه دسته از چالش‌ها ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ که عبارتند از: داوری طرح‌های درس‌پژوهی، انتشار نتایج درس‌پژوهی، برگزاری جشنواره درس‌پژوهی.

---

هدف مقاله حاضر، بررسی الگوهای مونته سوری، والدورف، و بانک استریت در سه محور؛ نگاه به کودک و عاملیت او، ارزشیابی کودکان، و کیفیت محیط آموزشی، با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوای کیفی است. یافته‌های این تحقیق در محور نخست در هر سه الگو بیانگر منحصربه‌فردبودن، توانمندی، عاملیت، و شایستگی کودک در ساخت و انتقال معانی، تأکید بر شنیدن صدای کودک و تعقیب آن توسط مربیان و بزرگسالان، توجه نسبی به صلاحیت کودکان جهت تصمیم‌گیری و اقدام در امور مربوط به خودشان است. در محور دوم نیز تا حد قابل توجهی به رفاه کودک و نیز مشارکت فعال وی در نظارت بر یادگیری خود و دستاوردهایش تأکید می‌شود و از این حیث، فرایند ارزشیابی در راستای توسعه حس عاملیت کودکان قراردارد. طبق محورم سوم نیز  محیط عنصری کلیدی در کیفیت رشد و یادگیری کودکان، و تا حدودی در راستای توسعه حس عاملیت کودکان قراردارد.