خانم سارا حیدریان، دکتر محمدهادی زاهدی، دکتر سید امیر اصغری، خانم نرگس جعفری،
دوره 12، شماره 3 - ( 9-1404 )
چکیده
زمینه و هدف: توسعه دولت الکترونیکی در ایران به عنوان یک راهبرد کلیدی برای بهبود کارایی، شفافیت و دسترسی به خدمات عمومی در دهههای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، حوزه آموزش عالی در ایران با چالشهای متعددی مواجه است که اجرای موفق ابتکارات دولت الکترونیکی را دشوار میکند. در این راستا، نیاز به شاخصهای بومی برای ارزیابی کیفیت خدمات الکترونیکی، سامانهها و درگاههای دانشگاهی در ایران به شدت احساس میشود. هدف این مطالعه، تدوین شاخصهای است که ضمن همراستایی با استانداردهای جهانی، منطبق بر حوزه آموزش عالی بوده و به بهبود کیفیت خدمات الکترونیکی در این حوزه کمک کنند.
روش: برای دستیابی به هدف مطالعه، رویکردی چندمرحلهای اتخاذ شد. ابتدا، مدلهای فرآیندی و عمومی دولت الکترونیکی بهطور جامع بررسی و تحلیل شدند. مدلهای عمومی به دلیل جامعیت و انعطافپذیری برای ارزیابی خدمات دانشگاهی انتخاب شدند. در مرحله بعد، هشت مدل عمومی در بازه زمانی 2020 تا ۲۰۲۴ تحلیل شده و شاخص توسعه دولت الکترونیکی سازمان ملل (EGDI: E-Government Development Index) بهعنوان چارچوب بهینه شناسایی گردید. گزارش EGDI در سال 2024 مورد تحلیل ساختاری قرار گرفت تا شاخصهای کلیدی آن استخراج و با شرایط بومی ایران تطبیق داده شود. برای اطمینان از انطباق شاخصها با الزامات حاکمیتی ایران، مجموعهای از اسناد ملی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. این اقدام تضمین کرد که چارچوب شاخصها نه تنها با استانداردهای جهانی همراستا باشد، بلکه با نیازهای حاکمیتی ایران نیز مطابقت داشته باشد.
یافتهها: یافتههای این بررسی تطبیقی، زمینهساز انتخاب مدلی متناسب با شرایط بومی کشور و نیازهای آموزش عالی شده و بستر مناسبی برای بهرهگیری از تجارب بینالمللی و ایدههای نوآورانه در توسعه دولت الکترونیک دانشگاهی ایجاد میکند. با تکیه بر گزارش سال 2024 سازمان ملل و تحلیل وضعیت ایران در آن، چالشها و نارساییهای موجود شناسایی و مبنای طراحی شاخصها قرار گرفتند. نهایتاً، با بهرهگیری از چارچوب مفهومی مدل EGDI و با استناد به اسناد بالادستی ملی، ساختار نهایی شاخصها متشکل از 4 شاخص کلان و 62 مؤلفه تدوین گردید.
نتیجهگیری: نتایج این پژوهش، شناسایی مدلی بود که ضمن همسویی با استانداردهای جهانی، قابلیت تطبیق با نیازهای خاص بخش آموزش عالی ایران را داشته باشد. مدل تهیه شده امکان ارزیابی دقیق و منسجم خدمات الکترونیکی، درگاهها و سامانهها را فراهم میکند و با شرایط محلی ایران سازگار است. تحقیقات آینده میتواند بر اعتبارسنجی این شاخصها در ارزیابی موسسات آموزش عالی تمرکز کند.
