---

زمینه و هدف: تعامل انسان و اطلاعات، چه به لحاظ کاربرد در زندگی روزمره و چه از منظر جهت‌گیری پژوهش‌ها، وابسته به پیش‌فرض‌هایی است که دربارۀ چیستی اطلاعات پذیرفته می‌شوند. این پیش‌فرض‌ها گاه آنچنان بداهت می‌یابند که برای تحقیق دربارۀ پدیده‌های جدید اجتماعی، بازگشت به تعاریف و تلقیات اولیۀ انسان دربارۀ اطلاعات ضرورت می‌یابد. کالاسازی اطلاعات و تعریف آن به‌عنوان چیزی عینی، امروزه جزو پیش‌فرض‌های بدیهی است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا با استفاده از «نظریۀ انتقادی»، پیش‌فرض‌های یاد شده در تعریف اطلاعات را نقد کند و دسته‌بندی جدیدی از تعاریف موجود دربارۀ اطلاعات به دست دهد.
روش: روش مقالۀ حاضر، سندی  و رویکرد آن تحلیل مفهومی است. برای باز کردن یک مفهوم یا ارائۀ تحلیل‌های بدیل دربارۀ آن، با استفاده از روش سندی مستندات اصلی‌ که پایۀ استدلال هستند جمع‌آوری می‌گردند و با تکیه بر آن‌ها، مفاهیم موجود تحلیل و نقد، و مفاهیم جدید بسط داده می‌شوند.
یافته‌ها: بررسی تعاریف اطلاعات با عینک نظری «نظریۀ انتقادی» نشان می‌دهد که آن دسته از تعاریفی که پیش‌فرض آن‌ها از اطلاعات، عینی بودن آن است، به کالاسازی اطلاعات و انحصار آن منتهی می‌شوند که مقدمه‌ای است برای برتری دادن به فرد در برابر جمع و مزیت قائل شدن به تسلط در برابر مشارکت. بنابراین همۀ تعاریفی که چنین پیش‌فرضی دارند (تعاریف نشانه‌شناختی عین‌باور و تعاریف شناختی) اسارت‌آور تلقی می‌گردند و همۀ تعاریفی که اطلاعات را امری ذهنی و زبانی می‌دانند (تعاریف نشانه‌شناختی ذهن‌باور و تعاریف گفتمانی) رهایی‌بخش دانسته می‌شوند.
نتیجه‌گیری: تعاریفی از اطلاعات که به کالاسازی آن منتهی می‌شوند، به تحقیقاتی دربارۀ اطلاعات می‌انجامند که به محتوای تعامل اطلاعاتی می‌پردازند و نتایج آن تحقیقات عموماً آمادگی لازم برای به‌کارگیری جهت کنترل اجتماعی را دارند. در عوض، تعاریفی از اطلاعات که در برابر کالایی‌سازی آن مقاوم هستند، منجر به تحقیقاتی می‌شوند که به ساختار تعامل اطلاعاتی می‌پردازند و تمام ساختارهای ایجادکنندۀ تعاملات اطلاعاتی ناسالم را بررسی و نقد می‌کنند. 
 

---

زمینه و هدف: در هر حوزۀ مطالعاتی، تعاریف اولیه سنگ بنای سایر مطالعات را می‎سازند و به آنها جهت می‎دهند. مقالۀ حاضر نیز قصد دارد با تحلیل مفهومی تعاریف و دسته‎بندی‎های انجام شده از حوزۀ «اخلاق اطلاعات»، ضمن شناسایی نقاط عزیمت تعاریف، تعریف جدیدی از این مفهوم ارائه کند تا بتواند پایه‎ای برای مطالعات آتی باشد.

روش: روش پژوهش حاضر کتابخانه‎ای یا سندی است و از رویکرد تحلیل مفهومی برای بررسی استفاده شده است. بر این اساس، کلیۀ متون نظری حوزۀ اخلاق اطلاعات در پایگاه‎های مقالات فارسی و انگلیسی شناسایی شد و پس از گردآوری حدود 1390 مقاله، به جست‎وجوی تعاریف و دسته‎بندی‎های انجام شده و تحلیل نقاط عزیمت و پیش‎فرض‎های آن اهتمام گردید و 20 نویسنده که به تعریف منسجم از اخلاق اطلاعات پرداخته بودند شناسایی و آثار آنها به دقت مطالعه گردید. سپس با یک دید نظری - جامعه‎شناختی، با تکیه بر آراء ژاک دریدا و پیر بوردیو، تعریف و دسته‎بندی جدیدی از حوزۀ اخلاق اطلاعات ارائه شد.

یافته‌ها: یافته‎ها نشان داد که 20 تعریف و دسته‎بندی اصیل از مفهوم «اخلاق اطلاعات» صورت گرفته است که عموماً از فن‎آوری اطلاعات و ارتباطات، و علم اطلاعات (کتابداری و اطلاع‎رسانی) عزیمت کرده‎اند؛ هر چند تعاریفی با رویکردهای حقوقی، مارکسی، اسلامی، و اجتماعی نیز وجود داشته است. دو مفهوم «جایگاه» و «دسترسی» در همۀ تعاریف، مفاهیم کلیدی بودند به طوری که هر تعریف با توجه به موضع تئوریک مؤلف به تعریف پرداخته بود و دوم اینکه کنترل دسترسی، مفهومی کلیدی در تعاریف بود. با جستجوی نظریات سعی شد که این دو مفهوم بر پایۀ نظریات موجود در قالب تعریفی جدید مفهوم‎سازی گردد. پس از جستجو در نظریات، مفهوم دریدائی «پرسش از پرسش‎ها» و مفهوم بوردیوئی «جایگاه» متناسب تشخیص داده شد. برای مفهوم کلیدی دسترسی نیز بر اساس آراء فوکس (1393) سعی شد یک دسته‎بندی اجتماعی بر اساس تولید و مصرف اطلاعات ارائه شود؛ طوری که بتوان مفهوم دسترسی را در آن جای داد. بنابراین، افراد بر پایۀ تولید و مصرف اطلاعات به گروه‎های مصرف‎کنندۀ اطلاعات، مصرف‎کنندۀ تولیدگر، تولیدکنندۀ اطلاعات و حاکمان تقسیم شدند. بر این اساس، مسائل سرقت اطلاعات و امنیت اطلاعات بیشتر جزو مسائل اخلاقی مورد توجه تولیدکنندگان اطلاعات و حاکمان است؛ مسائل حریم خصوصی، حقوق مالکیت فکری و سرقت علمی بیشتر مطالبۀ اخلاقی مصرف‎کنندگان تولیدگر و تولیدکنندگان اطلاعات است و مسائل آزادی دسترسی به اطلاعات و سانسور و کنترل محتوا دغدغه‎های اخلاقی مصرف‎کنندگان اطلاعات و سپس مصرف‎کنندگان تولیدگر به حساب می‎آید.

اصالت/ارزش: اصالت مقالۀ حاضر در تلاش برای بررسی جامع تعاریف و ارائۀ رویکردی جدید در تعریف اخلاق اطلاعات است. با استفاده از تعریف حاضر می‎توان تحلیل کرد که هر پرسش و مطالبه دربارۀ اخلاق اطلاعات از چه جایگاهی برخاسته و آن جایگاه، چه پیش‎فرض‎هایی را در اتخاذ موضع اخلاقی با خود به همراه خواهد آورد. 

---

زمینه و هدف: این مقاله قصد دارد تا پیش‎فرض‎های معرفت‎شناختی نظریۀ اخلاق اطلاعات فلوریدی را تحلیل کند و برخی از آن پیش‎فرض‎ها را مورد بحث و نقد قرار دهد.
روش پژوهش: روش مقاله، سندی و رویکرد آن تحلیل مفهومی است. برای باز کردن یک مفهوم یا ارائۀ تحلیل‌های بدیل دربارۀ آن، مستنداتی‌ که پایۀ استدلال هستند با استفاده از روش سندی جمع‌آوری و با تکیه بر آنها، مفاهیم موجود تحلیل و نقد، و مفاهیم جدید بسط داده می‌شوند.
یافته‎ها: فلوریدی برای اخلاقی کردن جهان، کل موجودات را «اطلاعات» تلقی می‎کند و می‎گوید به جای اینکه فقط موجودات زنده دارای ارزش و حرمت باشند، همۀ «چیزها» دارای حریم اخلاقی‎اند و یک حق اولیه برای بودن بر طبق طبیعت خود دارند. بر طبق رئالیسم اطلاعاتی وی، همۀ چیزها (زنده و غیرزنده) دارای ساختار اطلاعاتی‎اند و این ساختار، مجموعه‎ای است از ویژگی‎ها و روابط بین آنها، و بر اساس چنین ساختاری صرفاً می‎شود چیزها را شناخت و ذات آنها را نمی‎توان کشف کرد. هر سطحی از انتزاع، واجد مجموعه‎ای از ویژگی‎ها و روابط برای هر شیء است. فلوریدی از ایدۀ متافیزیکی «تفاوت» بهره می‎گیرد و اظهار می‎کند که «تفاوت» از نوع رابطه است و نبود این رابطه، چیز را برای ما ناشناختنی می‎کند زیرا برای شناخت یک چیز، باید نخست تفاوت آن با چیز دیگر فهم شود. پس «تفاوت» بر «وجود» تقدم دارد و لذا رابطه بر وجود تقدم دارد. با این استدلال، وی بسط می‎دهد که در شناخت، روابط بین ویژگی‎های یک چیز (ابژه) با یکدیگر و روابط آن چیز با دیگر چیزهاست که شناخت ما را می‎سازد و این ویژگی‎ها و روابط بین آنها، در واقع ساختار اطلاعاتی چیزها هستند. وی می‎گوید که حداقلی‎ترین واحد تفاوت قابل بیان به‎صورت ریاضی برای یک موجود، تفاوت باینری میان صفر و یک به عنوان یک «دادۀ» پایه است که کوچک‎ترین واحد ساختاری-ریاضی-اطلاعاتی یک موجود را تشکیل می‎دهد.
نتیجه‌گیری: اهمیت این مقاله در تشریح نگاه فلوریدی دربارۀ اشیاء و شناخت اشیاء است و اینکه او چگونه با استدلالات متافیزیکی خود، اشیاء را اطلاعات تلقی می‎کند و آسیب‎زدن به اشیاء را معادل آسیب‎زدن به سپهر اطلاعات می‎داند و بدین دلیل آن را غیراخلاقی می‎داند که باعث می‎شود بخشی از اطلاعات نابود گردد. در این مقاله نگاه ایده‎گرای فلوریدی از نظر بی‎تفاوتی نظریۀ اخلاقی او به بدن‎ها، تقلیل‎گرایی معرفت‎شناختی، نادیده‎گرفتن انعطاف‎پذیری تکنولوژیک، و ادعای جهانشمولی نقد شده است.

---