علی عظیمی، اعظم صنعت جو، محمدحسین دیانی، رحمت اله فتاحی،
دوره 4، شماره 2 - ( 6-1396 )
چکیده
زمینه و هدف: هدفِ ترجمه دانش، که در ایران و سایر کشورها با عناوین متعددی شناخته می‌شود، انتقال دانش علمی به عرصۀ عمل است. در پژوهش‌های پزشکی و مراقبت‌های سلامت، ترجمه دانش عبارت است از نیازسنجی، تولید دانش موثر، توجه به انواع مخاطبان، سنتز و ارزیابی دانش و نظارت بر استفادۀ مداوم. هدف پژوهش حاضر معرفی و بررسی اثربخشی ترجمه دانش در حوزۀ علوم پزشکی است.
روش پژوهش: برای معرفی ابعاد ترجمه دانش، از منابع مستند موجود و نظرات تنی چند از پژوهشگران بین‌المللی این حوزه استفاده شد. برای بررسی اثربخشی، علاوه بر استفاده از نظر متخصصان، از یکی از روش‌های سنتز دانش با عنوان مرور دامنه‌ای استفاده شد. با استفاده از جستجوی کلیدواژه‌ای، پژوهش‌های مرتبط در چند پایگاه اطلاعاتی برخط بازیابی و از بین 316 مطالعۀ مرتبط منتشر شده به زبان انگلیسی در 10 سال اخیر (2008 تا 2017)، 22 مطالعه وارد پژوهش شدند. فرایند انتخاب منابع نهایی بر اساس توصیه‌ها و الگوریتم PRISMA صورت گرفت. یافتهها بر اساس الگوی C+M=O یعنی: زمینه، سازوکار و پیامد بررسی شد.
یافته ها: ابتدا برخی ابعاد ترجمه دانش از جمله زمینه‌ها، عناوین موازی، سنتز دانش، هرم دانش، و مسئلۀ استفاده از الگوهای ترجمه دانش در غیر از علوم پزشکی بررسی شد. در مرحلۀ بعد، مرور دامنه‌ای مطالعات منتخب نشان داد که ترجمه دانش در اکثر موضوع‌های بررسی شده اثربخش بوده به نحوی که از 22 مطالعۀ بررسی شده تنها 3 پژوهش اثربخشی آن را تایید نکردند. آموزش عمده‌ترین مداخلۀ به کارگرفته شده برای بررسی اثربخشی ترجمه دانش بود.
نتیجه گیری: ترجمه دانش در برخی کشورهای غربی نظیر کانادا و امریکا و اخیراً در ایران با استقبال مواجه شده است. اگرچه ادعا می‌شود که در زمینه ترجمه دانش سرمایه‌گذاری لازم انجام نشده، بجز حوزۀ سیاست‌گذاری، اثربخشی آن بر متخصصان و عامۀ مردم مثبت ارزیابی می‌شود. با وجود این، تردیدهایی هست مبنی بر اینکه احتمالاً ترجمه دانش پارادایم جدیدی نیست و تنها بازگویی راهبردهای مرسوم در تولید و استفاده از دانش علمی است.
عطیه باغستانی تجلی، اعظم صنعت‌جو، حسن بهزادی، حمیدرضا جمالی مهمویی،
دوره 7، شماره 4 - ( 12-1399 )
چکیده
زمینه و هدف: نقشۀ ذهنی یک نوع یادداشتبرداری تمام‌رنگی و مصور است که در کانون نقشه، ایده و یا موضوع اصلی قرار دارد. سپس از این کانون شاخههایی منشعب میشوند که نشاندهندۀ ایدههای اصلی بوده و همۀ آنها به ایدهای که در مرکز نقشه قرار دارد متصل هستند. نقشه‌های ذهنی در حوزۀ بازیابی اطلاعات مبحث نسبتاً جدیدی است، پژوهش‌های اندکی در خصوص بررسی اثربخشی نقشه‌های ذهنی در این حوزه در دنیا انجام شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی نقشه‌های ذهنی در فرایند بازیابی اطلاعات است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از جهت گردآوری اطلاعات در خصوص آشنایی و استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی از نقشه‌های ذهنی به روش پیمایشی است. همچنین پژوهش حاضر از جهت بررسی تأثیر ابزار نقشۀ ذهنی در بازیابی اطلاعات شبه‌آزمایشی است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) دانشگاه فردوسی مشهد سال 1395- 1396، در چهار حوزۀ علوم‌انسانی، علوم پایه، علوم مهندسی و علوم کشاورزی هستند. حجم نمونۀ آماری مرحله اول پژوهش شامل 224 نفر دانشجویان کارشناسی ارشد و 127 نفر دانشجویان دکتری است. حجم کل جامعۀ آزمایشگاهی 30 نفر می‌باشد. روش نمونه‌گیری مرحلۀ اول پژوهش تصادفی طبقه‌ای نسبتی است. حجم نمونۀ مرحلۀ دوم آزمایشگاهی به‌صورت هدفمند است. برای گردآوری دادهها در این پژوهش، از پرسشنامه استفاده شده است. آلفا کرونباخ پرسشنامه شمارۀ یک بیش‌تر از 8/0 و پرسشنامۀ شمارۀ دو و سه بیش‌تر از 7% است.
یافتهها: باتوجه‌به تحلیل‌های آماری، میزان آشنایی و استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد از نقشه‌های ذهنی کم‌تر از حد متوسط می‌باشد. میانگین میزان رضایت از کل فرایند جستجو مرحلۀ دوم پژوهش (833/3) بیش‌تر از مرحلۀ اول (704/3) می‌باشد و میانگین اثربخشی که از طریق سنجش میزان رضایت از کل فرایند جستجو سنجیده شد در مرحله دوم فرایند جستجو (با کمک نقشۀ ذهنی) (359/3) بیش‌تر از مرحلۀ اول فرایند جستجو (بدون نقشۀ ذهنی) (332/2) می‌باشد.
نتیجه‌گیری: نقشه‌های ذهنی باتوجه‌به تحلیل‌های آماری ابزار اثرگذاری در فرایند بازیابی اطلاعات است که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، هدفمند و با مشورت از متخصصان حوزۀ بازیابی اطلاعات و علم اطلاعات از این ابزار استفاده کرد. سیستم‌های اطلاعاتی، موتورهای جستجو، نیاز اطلاعاتی و ... از جمله زمینه‌هایی است که می‌توان نقشه‌های ذهنی را در آن بررسی کرد.
