---

زمینه و هدف: اطلاع‌جویی مشارکتی فرآیندی است که بین اعضای گروه یا تیم برقرار شده و در آن، اعضاء به‌صورت هدفمند در پی دسترسی به اطلاعات مشترک هستند. اگرچه مشارکت جزء کلیدی رفتارهای اطلاعاتی است، اما تاکنون بیشتر تحقیقات انجام شده در این حوزه بر رفتار اطلاعات فردی متمرکز بوده و کمتر به جنبه مشارکتی آن توجه شده است. در نتیجه نیاز مبرم به درک ویژگی‌های مفهومی این رفتار و روش‌های فنی حمایتی آن در فعالیت‌های مشارکتی وجود دارد. روش: مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی مفاهیم و مبانی نظری رفتار اطلاعات مشارکتی پرداخته است. یافته‌ها: در این پژوهش، ابتدا مفهوم مشارکت توضیح داده شده و تفاوت آن با برخی دیگر از مفاهیم نزدیک مانند ارتباطات، هماهنگی و همکاری بحث می‌شود. در ادامه مفاهیم رفتار اطلاعاتی مشارکتی و اطلاع‌جویی مشارکتی از دید پژوهشگران مختلف این حوزه بررسی شده و پیشنهاداتی جهت پژوهش‌های آتی ارائه شده است. نتیجه‌گیری: رفتار اطلاعات مشارکتی یکی از حوزه‌های مهم در مطالعات تعامل انسان و اطلاعات بوده و می‌توان آن را فعالیتی پویا در یک گروه دانست که شامل عملکردهایی مانند جستجو، ترکیب، انتشار و تولید اطلاعات از سوی اعضای گروه است

---

زمینه و هدف: تصویر به‌عنوان شکلی از مدرک که می‌تواند حجم قابل‌توجهی از اطلاعات را منتقل کند به‌خصوص در حوزه پزشکی از اهمیت خاصی برخوردار است. ویژگی‌های متفاوت تصاویر و الگوریتم‌های مختلف جستجو در سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی و نبود مرجعی جهت ارزیابی کیفیت بازیابی‌های انجام شده، همه انجام یک تحلیل ساختار یافته در حوزه سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی را ضروری می‌نماید. هدف از این پژوهش تحلیل ساختار یافته سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی در مقالات بین سال‌های 2011 – 2000 می‌باشد
روش: عمده‌ترین پایگاه های علمی شاملScopus ، MEDLINE، Web of Knowledge (ISI) و Google Scholar با استفاده از کلیدواژه‌های استاندارد و واژه‌های مربوط به زبان انگلیسی در فاصله زمانی 2000 تا 2011 مورد جستجو قرار گرفتند. تمامی مقالات یافت شده، با استفاده از فرم ارزیابی نقادانه استاندارد مورد بررسی و نمره گزاری قرار گرفته و مقالاتی که بیش از نصف نمره کیفیت را دریافت کرده‌اند، واجد شرایط ورود به مراحل بعد بودند. سپس، داده‌های مهم مربوط به مطالعات استخراج شده و دسته‌بندی گردیدند.
یافته‌ها: تعداد 86 مقاله بررسی شده به سه گروه عمده تقسیم شدند. گروه اول به معرفی سیستم‌های جدید بازیابی تصاویر پزشکی پرداخته بودند (45%)، گروه دوم چارچوب جدیدی برای سیستم‌های اصلی بازیابی تصاویر پزشکی ارائه داده بودند (40%) و گروه آخر از مطالعات نیز ارزیابی سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی را بر عهده داشتند (15%). طی سال‌های 2011 – 2000 با رشد تولیدات علمی این حوزه مواجه هستیم و در سال 2009 رشد چشمگیری داشته است. نتایج این مطالعه نشان داد که سیستم‌های بازیابی تصاویر پزشکی به سمت بازیابی مبتنی بر محتوا (66%) و رویکرد ترکیبی (هم مبتنی بر متن و هم مبتنی بر محتوا) (20%) سوق پیدا کرده‌اند.  
نتیجه‌گیری: با توجه به مطالعات انجام گرفته می‌توان گفت که با به‌کارگیری سیستم‌های تصاویر پزشکی در کنار سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری و سایر سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی بیمارستانی می‌توان به کادر بالینی مراکز درمانی و بهداشتی برای ارائه بهتر و مؤثرتر در خدمات و در امر تشخیص کمک کرد. از سوی دیگر این سیستم‌ها می‌توانند در حوزه آموزش و پژوهش نیز نقش مهمی ایفا نمایند. هرچه سیستم‌های تصاویر پزشکی به سمت تخصصی‌تر شدن در حوزه‌ای خاص برده شوند و با ویژگی‌های تصاویر جدید طراحی شده باشند به همان نسبت در اهداف خود موفق‌تر خواهند بود.

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی سبک اِسناد هیجان­های کاربران در بازیابی اطلاعات بر اساس نظریه انتساب هیجان‌های واینر صورت گرفته است.

روش پژوهش: روش مورد استفاده، پیمایشی و از نظر نوع پژوهشی کاربردی محسوب می­شود. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ارشد رشته­های علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) تشکیل می­دادند که نمونه­ای هدفمند شامل 72 نفر انتخاب گردید. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه سبک­های ِاسنادی و دو پرسشنامه­ی محقق ساخته گردآوری گردید.

یافته­ های پژوهش: یافته­های پژوهش نشان داد که بیشتر کاربران، موفقیت و شکست خود در بازیابی اطلاعات را به علت­های درونی نسبت دادند. همچنین طبق نظریه واینر، آنان در هنگام موفقیت عامل تلاش و در هنگام شکست سه عاملِ عدم توانایی و تلاش ناکافی را به عنوان اصلی­ترین علت شکست خود ذکر نمودند. پژوهش نشان داد که افرادی که هیجان­های خود را به عوامل درونی نسبت می­دهند، رضایت بیشتری از جستجوی خود دارند. از سوی دیگر مشخص شد که بین سبک کلی اسناد کاربران و سبک اِسناد آنان در بازیابی اطلاعات، رابطه معناداری وجود دارد.

نتیجه­ گیری: با تعیین سبک کلی اسناد کاربران در بازیابی اطلاعات می­توان ضمن شناسایی دلایل اسناد کاربران، تلاش نمود تا اسنادهای درست را تقویت و اسنادهای نادرست را از بین برد و به این وسیله زمینه­ی بازیابی بهتر  اطلاعات را فراهم نمود. 

---

چکیده

 زمینه و هدف: نظریه اجتماعی – شناختی که توسط یورلند و البرچتسن معرفی شده است، رسم متداول در دیدگاه شناختی سنتی را وارونه کرده‌است. نظریه اجتماعی – شناختی کاربران اطلاعات را در تعلقاتشان به فرهنگ‌های مختلف، ساختارهای اجتماعی مختلف و حوزه‌های گوناگون دانش مد نظر قرار می‌دهد. از اینرو هدف مقاله، توضیح چگونگی کاربرد نظریه اجتماعی - شناختی در بازیابی اطلاعات می‌باشد.

 روش: با مطالعه مبانی نظری و شناسایی مفاهیم، نظریه اجتماعی – شناختی، کاربرد آن در بازیابی اطلاعات تبیین شد. این پژوهش از بعد روش شناسی تحقیق، توصیفی تحلیلی، از منظر هدف، نظری و از منظر پارادایم، کیفی است.

یافته‌ها: این مطالعه نشان داد که نظریه اجتماعی – شناختی در بازیابی می‌تواند باعث سازماندهی شناختی و اجتماعی دانش و رده بندی موضوعی خاص شود. در هستی‌شناسی‌ها در تبدیل اصطلاحنامه به هستی‌شناسی موثر است. در فرایند اطلاع‌یابی باعث در نظر گرفتن عوامل واسطه‌ی در رفتار اطلاع‌یابی می‌شود. همچنین در ربط نیز در دخیل داشتن عامل‌های غیر زبانی در درک معنی از قابلیت‎های مناسبی برخوردار است.

نتیجه‌گیری: نتیجه این مطالعه نشان داد که دیگر نمی‌توان فقط از طریق دیدگاه شناختی سنتی به بررسی مسائل مربوط به بازیابی اطلاعات، ربط و رفتار اطلاع‌یابی پرداخت و لازم است تا تمامی عوامل دخیل در نظریه اجتماعی – شناختی در مطالعات مربوط به این حوزه‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

---

هدف: پژوهش حاضر با هدف  سنجش همپوشانی موتورهای جستجوی بومی پارسی جو، یوز، پارسیک، و ریسمون و مقایسه توانمندی‌های  این موتورها در  پوشش دادن وب نمایه‌پذیر انجام گرفت.
روش: پژوهش از نوع کاربردی ارزیابانه بود. برای گردآوری اطلاعات از روش مبتنی بر کلیدواژه بهره گرفته شد، بدین ترتیب ابتدا کلیدواژه‌های انتخاب شده به موتورهای جستجو ارائه و از رکوردهای بازیابی شده نمونه‌گیری و با توجه به وجود یا نبود این رکوردها در موتورهای جستجو، داده های لازم گرداوری  شد، بر این اساس برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار استنباطی استفاده شده است.
یافته‌ها: همپوشانی نسبی موتور جستجو پارسیک نسبت به  پارسی‌جو و همپوشانی نسبی پارسی‌جو نسبت به یوز  به طور متوسط 26 درصد بود و موتور جستجوی پارسیک بیش‌ترین بازیابی را داشت. موتور جستجو ریسمون هیچ رکورد مشترکی با موتورهای جستجو مورد آزمون نداشت. سه موتور جستجو پارسیک، پارسی‌جو و یوز از بین 225 رکورد، 27 رکورد مشترک را بازیابی کردند؛ تفاوت معنی‌داری بین همپوشانی نسبی موتورهای جستجو وجود داشت. همچنین به طور متوسط موتورهای جستجو  پارسیک، پارسی‌جو، یوز و ریسمون به ترتیب  38 درصد، 31 درصد، 26 درصد و 6 درصد از وب قابل نمایه را پوشش می‌دادند. میان میزان پوشش پایگاه موتورهای جستجو نیز تفاوت معنی‌داری مشاهده شد.  
نتیجه‌گیری:  ظاهراً هر کدام از موتورهای جستجو سیاست نمایه‌سازی متفاوتی داشتند و کاربران برای رسیدن به  اطلاعات جامع درباره یک موضوع  به جستجو در بیش از یک موتور جستجو نیاز دارند و می‌توان پیش‌بینی نمود که با  جستجو در دو موتور جستجو پارسیک و پارسی‌جو، به حدود 70 درصد وب نمایه‌پذیر دسترسی داشت.
 

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف پیش‌نمون‌سازی سامانه‌های زمزمه-محور روی گوشی‌های هوشمند انجام شده است.
روش پژوهش: در این تحقیقِ چند-روشی، از فن شبیه‌سازی در مجموعه مدل‌های آمیخته روش پژوهش در عملیات، و نیز روش سندی، به طور همزمان، استفاده شده است. آزمایش این پژوهش بر دو آلبوم هارمونیکای کروماتیک بنا شد. به این منظور، 24 قطعه هوموفونیک با استفاده از نرم‌افزار هِلیوم اُدیو اِسپِلیتِر برش زده شدند. برش‌های برگزیده در محیط نرم‌افزار سونیک ویژوآلایزِر، پردازش، و 168 سند ایکس اِم اِل (گروه اول) تولید شدند. از سوی دیگر، 4 سوژه پژوهش همان برش‌ها را همراه با ویبراتو، زمزمه و ضبط کردند. زمزمه‌ها با استفاده از نرم‌افزار اِی اِم آر تو اِم پی تِری کانوِرتُر تبدیل فرمت شده، و برای دریافت خروجی‌های ایکس اِم اِل به سونیک ویژوآلایزِر تحویل شدند. در این مرحله نیز مجموعه‌ای متشکل از 672 سند ایکس اِم اِل (گروه دوم) تولید شد. نرم‌افزار مَتلَب بر اساس 168 سند گروه اول تعلیم داده شد. سپس، 672 سند گروه دوم، به مَتلَب خورانده، و پردازش شدند. در نهایت، خروجی‌های مَتلَب برای هر دو گروه، به وسیله نرم‌افزار ایمِیج کامپِیرِر با یکدیگر مقایسه شدند.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش، شباهت بسیار زیاد (99 درصد) میان خروجی‌های منتج از پردازش قطعات (گروه اول)، و خروجی‌های منتج از پردازش زمزمه‌ها (گروه دوم) را نشان دادند. همچنین، مشخص شد که تغییر جنسیت و مهارت موسیقایی کاربران تفاوتی در نتایج ایجاد نمی‌کند.
نتیجه‌گیری: می‌توان اذعان کرد طراحی سامانه زمزمه-محوری که از طریق تبدیل صوت به اسناد ایکس اِم اِل، و مقایسه اسناد، قطعات موسیقایی را بازیابی می‌کند، راهبرد مناسبی برای توسعه نرم‌افزارهای بازیابی این قطعات روی گوشی‌های هوشمند است.

---

هدف و زمینه: این پژوهش به بررسی تاثیر رتبه نویسندگان در شبکه‌های کتابشناختی بر مدل سند-محور بازیابی تخصص می‌پردازد. هدف آن پی بردن به این نکته است که کدام یک از شبکه‌های کتابشناختی نویسندگان می‌تواند عملکرد مدل سند-محور بازیابی تخصص را بهبود ببخشد.
روش‌شناسی: روش پژوهش تجربی مقدماتی است. برای انجام پژوهش، مجموعه آزمونی متشکل از 55 پرس‌وجو و 96375 سند ایجاد شد: پرس‌وجوهایی که توسط دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران ساخته شد و اسنادی که از مقالات نمایه‌شده علم اطلاعات و دانش‌شناسی در پایگاه وب آو ساینس تشکیل شده بود. پرس‌وجوها به پیکره آزمون عرضه، و مدل بازیابی DLH13 برای بازیابی اسناد به کار گرفته شد. 100 سند اول بازیابی‌شده برای هر پرس‌وجو انتخاب شد. سپس اسامی افراد موجود در آنها استخراج و پردازش، و بر اساس 5 شاخص مورد استفاده در تحلیل شبکه‌های اجتماعی رتبه‌بندی گردید. 10 نتیجه اول هر روش انتخاب و در انبوهه نویسندگان پرس‌وجوی مربوطه قرار گرفت. افراد موجود در سیاهه مورد قضاوت ربط قرار گرفتند تا مقایسه عملکرد رتبه‌بندی‌‌های افراد از حیث یافتن خبرگان میسر شود.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد عملکرد مدل‌های مبتنی بر رتبه‌بندی نویسندگان در شبکه‌های استنادی تفاوت معناداری با مدل سند-محور بازیابی تخصص ندارند، اما عملکرد مدل مبتنی بر رتبه‌بندی نویسندگان در شبکه هم‌تألیفی ضعیف‌تر از مدل سند-محور بازیابی تخصص بوده و آن را کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری: در مقایسه با شبکه‌های پدیدآوری، موقعیت افراد در شبکه‌های استنادی شاهد بهتری برای تخصص افراد در حوزه‌های موضوعی مختلف به شمار می‌رود.  

---

زمینه و هدف: شناسایی و دسته‌بندی خودکار دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی سنتی ایرانی، که بیش از یک دهه توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است، یکی از شاخه‌های حوزه بازیابی اطلاعات موسیقی محسوب می‌شود. گفتارِ حاضر با هدف مرور پژوهش‌های انجام شده در این حوزه و نیز تحلیلِ مسائل، رویکردها و موانعِ پیش رو انجام شده است.
روش پژوهش: رویکرد پژوهش، از نوع تحلیل محتوا و شیوۀ گردآوردی داده‌ها، بر اساس مطالعه اسنادی- کتابخانه‌ای بوده است.
یافته‌ها: اصلی‌ترین محدودیت‌ها و دلایل ناکارآمدی پژوهش‌های این حوزه را می‌توان ناشی از انجام پژوهش‌ها به صورت موازی و مجزّا، نبودِ پایگاه داده منسجم برای موسیقی ایرانی و نداشتنِ دانش کافی پژوهشگران از مبانی نظری موسیقی سنتی ایرانی دانست.
نتیجه‌گیری: بطورکلی، دو رویکردِ ماکرو و میکرو را می‌توان برای پژوهش‌های مرتبط با شناسایی خودکار موسیقی ایرانی متصور شد. عمده پژوهش‌هایی که تا کنون منتشر شده‌اند با رویکردِ ماکرو بوده و در آن صرفاً بر اساس اِشِل صوتیِ پنج دستگاهِ اصلی، سعی در تفکیک و شناسایی خودکارِ این دستگاه‌ها از یکدیگر داشته‌اند. از آنجا که تقسیم‌بندیِ دستگاه‌ها از اصالت لازم برخوردار نبوده و در این خصوص بینِ نظریه‌پردازان و موسیقی‌دان‌ها، از نظر تعداد دستگاه و مرزِ بین آنها اتفاق نظر وجود ندارد، انجامِ پژوهش‌هایی با رویکردِ میکرو، که در آن تأکید بر شناسایی خودکارِ گوشه‌ها بر اساسِ بررسی سیرِ ملودیِ جمله‌های مُعرّف هر گوشه است، پیشنهاد شده است. 

---

زمینه و هدف: جامعیت و مانعیت دو معیار مهم برای سنجش کارایی و عملکرد نظام‌های بازیابی اطلاعات است. هدف از این پژوهش مقایسه جامعیت و مانعیت پایگاه‌های مبتنی بر شواهد در کتابخانه دیجیتال دانشگاه علوم پزشکی همدان در بازیابی اطلاعات حوزه دیابت بوده است.
روش پژوهش: طراحی این پژوهش، تحلیلی- مقطعی، نوع آن کاربردی است. تهیه فهرستی از سؤالات بالینی در این پژوهش با مراجعه به مرکز دیابت شهرستان سمیرم به مدت پنج ماه انجام گرفت، کلیدواژه‌ها در منابع اطلاعاتی آپ تو دیت، کلینیکال کی،ام بیس، کاکرین لایبری، اووید و پابمد جستجو شدند. داده‌ها با استفاده از روش آمار توصیفی و استنباطی در قالب جداول و نمودارها و آزمون کای اسکوئرو تی تست و فرمول‌های جامعیت و مانعیت تجزیه و تحلیل گردید.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که پایگاه اووید (80%)و کلینیکال‌کی (65%) مدارک مرتبط‌‌ ‌ را بازیابی کرده‌اند. بر اساس مدارک کاملاً مرتبط، پایگاه ‌اطلاعاتی اووید دارای بیشترین جامعیت (5/27%) و پایگاه اطلاعاتی پابمد دارای کمترین جامعیت (11/0%) هستند. بر اساس مدارک مرتبط و نسبتاً مرتبط، پایگاه‌های‌اطلاعاتی کلینیکال کی، ام بیس، اووید، آپ‌تو‌دیت دارای بیشترین جامعیت و پایگاه‌های‌اطلاعاتی کاکرین و پابمد دارای کمترین جامعیت هستند. بر اساس مدارک کاملاً مرتبط، پایگاه اطلاعاتی اووید دارای بیشترین مانعیت و پایگاه اطلاعاتی پابمد دارای کمترین مانعیت است. در بین پایگاه‌های مورد بررسی آپ‌تو‌دیت مدارک روزآمدتری را بازیابی کرده است.
نتیجه‌گیری:  در بین پایگاه‌های بررسی شده اووید دارای جامعیت و مانعیت بیشتری است. اما به‌طور کلی تفاوت معنا داری بین جامعیت و مانعیت این پایگاه‌ها وجود نداشته است. در بین پایگاه‌های مورد بررسی آپ‌تو‌دیت مدارک روزآمدتری را بازیابی کرده است. دو پایگاه اووید و کلینیکال‌کی نسبت به پایگاه‌های دیگر مدارک مرتبط تری را بازیابی کرده‌اند.

---

زمینه و هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه­های غالب در حوزه بازیابی اطلاعات در علم اطلاعات و دانش­ شناسی (دیدگاه ­های نظام‌مدار، کاربرمدار و حوزه­مدار) و تبیین دیدگاه نوین «نشانه­ شناسی» در این حوزه است. پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش‌هاست که مؤلفه‌های اصلی دیدگاه‌های مطرح در علم اطلاعات و دانش‌شناسی کدامند؟ دیدگاه نشانه‌شناسی چه ویژگی‌هایی داشته و ارزش افزوده آن نسبت به سایر دیدگاه‌های مطرح شده، چیست؟
روش پژوهش: پژوهش­هایی که از مفاهیم، الگوها و نظریه­ های علم نشانه‌شناسی در حوزه­های مختلف علم اطلاعات و دانش‌شناسی استفاده کرده­اند در پایگاه‌های اطلاعاتی امرالد، اسکوپوس و گوگل اسکالر جستجو گردید. مقالات بازیابی شده، بررسی و در نهایت نزدیک به 23 مقاله در این زمینه انتخاب گردید. عنوان، چکیده و نتایج مقالات همراه با متن کامل مقاله‌های کاملاٌ مرتبط با هدف پژوهش تحلیل شد.
یافته­ ها: تحلیل محتوای مقالات نشان داد که عمده پژوهش­ های انجام شده در این حوزه بین سال­های 2000 الی 2018 و توسط پژوهشگران کشور دانمارک منتشر شده ­اند. برخی از مقالات به تبیین و تعریف مفهوم اطلاعات براساس مفاهیم و نظریه­ های علم نشانه­شناسی پرداخته و دیدگاه نوینی را در علم اطلاعات و دانش ­شناسی براساس این تعریف، به نام دیدگاه نشانه­ شناسی ارائه کرده­اند.
نتیجه ­گیری: نتایج پژوهش نشان داد که دیدگاه­ های نظام­ مدار، کاربرمدار و حوزه­ مدار بر مدرک تاکید داشته­ اند و هر یک بر جنبه ­ای تاکید داشته­ اند. دیدگاه نشانه­ شناسی، اطلاعات را نشانه درنظر گرفته و آن را براساس ویژگی­های نشانه تعریف کرده است. این دیدگاه  می‌تواند ویژگی­های سه دیدگاه پیشین را با یکدیگر تلفیق نماید و اطلاعات را فارغ از رسانه­ای که آن را حمل می­ کند تعریف و مرزهای وابسته به مدرک را از بین ببرد.

---

هدف: هدف پژوهش حاضر، تحلیل سنجه‌های مهم و جدید ارزیابی برای بکارگیری  در موتورهای کاوش به منظور ارائه نتایج دقیق است.
روش: مقاله حاضر، مقاله‌ای مروری است و برای گردآوری مقاله‌هاکلیدواژه‌های  سنجه‌های ارزیابی، ارزیابی موتورهای کاوش، ارزیابی نظام‌های بازیابی اطلاعات، سنجه‌های ارزیابی ربط در گوگل اسکالر و پایگاه‌های اطلاعاتی مگ ایران و سید جستجو و مقاله‌های مرتبط تهیه شد. در این مطالعه از رویکرد توصیفی- تحلیلی استفاده شد تا سنجه‌های مهم موتورهای کاوش مرور شود.
یافته‌ها: با مرور سنجه‌های مختلف ارزیابی موتورهای کاوش ، سه گروه از سنجه‌ها شناسایی شد. می‌توان سنجه‌های دقت، بازیافت را در گروه غیر رتبه‌بندی قرار دارد که متأثر از رویکرد نظام‌گرایی است. از طرف دیگر، گروه رتبه‌بندی شامل سنجه‌های متوسط فاصله، سود تجمعی تعدیل یافه نرمال، سنجه کارآمدی رتبه‌بندی و بی پرف است که رویکرد کاربرگرایی در مطرح شدن این سنجه‌ها مؤثر بوده است. اگرچه سنجه جامعیت با هدف در نظر گرفتن کاربر ارائه شده است؛ اما به نظر می‌رسد که در عمل به صورت کامل به هدف خود نرسیده است. افزون براین، همانگونه که در پژوهش‌های بازیابی اطلاعات، رویکرد سومی نیز مطرح شده است که بر تعامل و یگانش دو رویکرد نظام‌گرا و کاربرگرا اشاره دارد، در سنجه‌های ارزیابی موتورهای کاوش  نیز، دو سنجه اتحاد جاکارد و اتحاد کسینوسی برگرفته از رویکرد سوم هست.
نتیجه‌گیری: برای تعیین موتور کاوش کارآمد پیشنهاد می‌شود که پژوهشگران هنگام ارزیابی نظام‌های بازیابی اطلاعات در پژوهش‌های خود، سنجه‌هایی را از هر سه گروه یاد شده انتخاب نمایند.

---

زمینه و هدف: پژوهش حاضر  به‌منظور  امکان سنجی ایجاد یک سامانه پیشنهاد دهنده کتاب در بستر سامانه تکتاب انجام شده است. برای این منظور سه هدف مرتبط با سامانه بررسی شد. این سه هدف عبارتند از: الف) اهداف مرتبط با کاربران: سنجش میزان رضایت کاربران از سامانه تکتاب و نیز سنجش میزان استفاده آن‌ها از انواع روش‌های بازیابی اطلاعات موجود در این سامانه؛ ب) اهداف مرتبط با ناشران: سنجش میزان رضایت ناشران از سامانه تکتاب و همچنین سنجش میزان انتظارات آنان از وجود یک سیستم پیشنهاددهنده در سامانه تکتاب؛ ج) اهداف مرتبط با سامانه تکتاب و سنجش مؤلفه‌های 5 گانه (شامل مؤلفه‌های  امکانات و خدمات، تجهیزات، مالی، پذیرش و دانش و مهارت) و همچنین سنجش کمبودها و مشکلات سامانه اجرای پیشنهاددهنده در این سامانه تکتاب.
روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پیمایشی است. در این پژوهش 2 پرسشنامه محقق ساخته برای کاربران (50 نفر از کاربران بالفعل) و ناشران (18 ناشر به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس) و همچنین استفاده از مصاحبه و چک‌لیست ارزیابی و مشاهده لحاظ شده است. جامعه آماری موردمطالعه در این پژوهش سه گروه مدیران، مهندسین فناوری اطلاعات و کاربران بالفعل سامانه تکتاب می‌باشند. برای ارزیابی پایایی پرسشنامه‌ها از آلفای کرون باخ استفاده شد. با توجه اهداف تعیین‌شده در تجزیه‌وتحلیل داده‌های بخش آمار توصیفی از نرم‌افزار اکسل و در بخش تحلیلی از نرم‌افزار SPSS و آزمون خی دو استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از سامانه‌های پیشنهاددهنده در بازیابی اطلاعات کتابخانه‌های دیجیتال می‌تواند زمینه شناسایی بهتر نیازها و علایق و منابع اطلاعاتی کاربران و ناشران باشد و گامی مؤثر برای ارتقای خدمات در کتابخانه‌های دیجیتال محسوب گردند.  همچنین تمرکز بر استفاده از این سامانه‌ها می‌تواند به‌عنوان راهی نوین برای متخصصان سازمان‌دهی اطلاعات و طراحان نظام‌های بازیابی اطلاعات در پیشبرد اهداف آن‌ها در عصر فنّاوری و بازیابی اطلاعات مورداستفاده قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: این سامانه گام­های اولیه جهت اجرای یک سامانه پیشنهاددهنده را برداشته و ساختار اجرایی مرتبط با این سیستم در آن ایجادشده است. بنابر نتایج این پژوهش در سامانه تکتاب امکان طراحی و اجرای یک سیستم پیشنهاددهنده کتاب وجود دارد.

---

زمینه و هدف: نقشۀ ذهنی یک نوع یادداشت‎برداری تمام‌رنگی و مصور است که در کانون نقشه، ایده و یا موضوع اصلی قرار دارد. سپس از این کانون شاخه‎هایی منشعب می‎شوند که نشان‎دهندۀ ایده‎های اصلی بوده و همۀ آن‎ها به ایده‎ای که در مرکز نقشه قرار دارد متصل هستند. نقشه‎های ذهنی در حوزۀ بازیابی اطلاعات مبحث نسبتاً جدیدی است، پژوهش‎های اندکی در خصوص بررسی اثربخشی نقشه‎های ذهنی در این حوزه در دنیا انجام شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی نقشه‌های ذهنی در فرایند بازیابی اطلاعات است.
روش‌: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از جهت گردآوری اطلاعات در خصوص آشنایی و استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی از نقشه‎های ذهنی به روش پیمایشی است. همچنین پژوهش حاضر از جهت بررسی تأثیر ابزار نقشۀ ذهنی در بازیابی اطلاعات شبه‌آزمایشی است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) دانشگاه فردوسی مشهد سال 1395- 1396، در چهار حوزۀ علوم‌انسانی، علوم پایه، علوم مهندسی و علوم کشاورزی هستند. حجم نمونۀ آماری مرحله اول پژوهش شامل 224 نفر دانشجویان کارشناسی ارشد و 127 نفر دانشجویان دکتری است. حجم کل جامعۀ آزمایشگاهی 30 نفر می‌باشد. روش نمونه‌گیری مرحلۀ اول پژوهش تصادفی طبقه‌ای نسبتی است. حجم نمونۀ مرحلۀ دوم آزمایشگاهی به‌صورت هدفمند است. برای گردآوری داده‎ها در این پژوهش، از پرسشنامه استفاده شده است. آلفا کرونباخ پرسشنامه شمارۀ یک بیش‌تر از 8/0 و پرسشنامۀ شمارۀ دو و سه بیش‌تر از 7% است.
یافته‌‌ها: باتوجه‌به تحلیل‌های آماری، میزان آشنایی و استفاده دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد از نقشه‌های ذهنی کم‌تر از حد متوسط می‌باشد. میانگین میزان رضایت از کل فرایند جستجو مرحلۀ دوم پژوهش (833/3) بیش‌تر از مرحلۀ اول (704/3) می‌باشد و میانگین اثربخشی که از طریق سنجش میزان رضایت از کل فرایند جستجو سنجیده شد در مرحله دوم فرایند جستجو (با کمک نقشۀ ذهنی) (359/3) بیش‌تر از مرحلۀ اول فرایند جستجو (بدون نقشۀ ذهنی) (332/2) می‌باشد.
نتیجه‌گیری: نقشه‌های ذهنی باتوجه‌به تحلیل‌های آماری ابزار اثرگذاری در فرایند بازیابی اطلاعات است که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، هدفمند و با مشورت از متخصصان حوزۀ بازیابی اطلاعات و علم اطلاعات از این ابزار استفاده کرد. سیستم‌های اطلاعاتی، موتورهای جستجو، نیاز اطلاعاتی و ... از جمله زمینه‌هایی است که می‎توان نقشه‎های ذهنی را در آن بررسی کرد.

---