هدف: بحران بی‌سابقه همه‌گیری کووید-19، اهمیت دسترسی آزاد و به‌هنگام به اطلاعات را بیش از پیش برجسته کرده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تلاش‌های جامعه جهانی برای دسترسی آزاد در بحران همه‌گیری کووید-19 صورت گرفته است.
روش: پژوهش حاضر یک مطالعه مروری تحلیلی بوده و با استفاده از روش پژوهش اسنادی صورت گرفته است. در این راستا، ادبیات دسترسی آزاد با تمرکز بر بحران همه‌گیری کووید-19، با استفاده از جست‌و‌جو در موتور جست‌و‌جوی گوگل، گوگل اسکالر، پایگاه‌های اطلاعاتی پابمد، وب آو ساینس، اسکوپوس و نیز وبگاه‌های ناشران، مجلات و نهادهای معتبر علمی، مورد مطالعه قرار گرفته است.
یافته‌ها: در پاسخ به بحران همه‌گیری کووید-19، جریانی جهانی در راستای تسهیل دسترسی آزاد به یافته‌های پژوهشی مرتبط با این بیماری، صورت گرفته است. نیاز به راهکارهای مناسب درمان، پیشگیری و مهار بیماری و افزایش روزافزون پژوهش‌های مرتبط با کووید-19، نظام ارتباطات علمی و نشر یافته‌های پژوهشی را تحت تأثیر قرار داده و بیانیه‌ها، تدابیر و اقدامات گسترده‌ای در راستای دسترسی آزاد و دستیابی هر چه گسترده‌تر به اطلاعات علمی مرتبط با این بیماری از سوی جامعه جهانی به‌ویژه ناشران، مؤسسات و نهادهای معتبر علمی، انجام شده است.
نتیجه‌گیری: تلاش‌های جامعه جهانی، نشان از اهمیت فزاینده دسترسی آزاد و توجه بیش از پیش به این موضوع دارد. به‌نظر می‌رسد پاسخ جهانی به بحران همه‌گیری کووید-19 می‌تواند درس‌هایی برای آمادگی بهتر برای مدیریت نشر و ارتباطات علمی در بحران‌های احتمالی آینده به‌همراه داشته باشد. در صورتی که دسترسی آزاد به‌عنوان یک ارزش در نظام نشر و ارتباطات علمی در نظر گرفته شود، توسعه و عمومی شدن آن، مستلزم اتخاذ خط‌مشی‌ها و الزامات جامعه علمی به‌عنوان یک ارزش جهانی است.

زمینه و هدف: این مقاله، بنا دارد تا از طریق بررسی روش‌شناختی برخی از شاخص‌ترین پژوهش‌های صورت‌گرفته در حوزه رفتار اطلاع‌یابی در خارج از کشور و تدقیق در مراحل معرفی الگوهای اطلاع‌یابی مورد بررسی، چشم اندازی هر چند مختصر پیش روی پژوهشگران ایرانیِ این حوزه قرارداده و امکان مقایسه وضعیت روش‌شناختی این‌گونه مطالعات را در داخل و خارج از کشور فراهم آورد.

روش: در مطالعه حاضر سعی شده تا به روش اسنادی، و بررسی متونِ نگاشته‌شده در حوزه‌های مرتبط با هریک از الگوهای اطلاع‌یابی، خاستگاه‌های روش‌شناسانه هر الگو، به صورت جداگانه، مورد تحلیل قرارگیرد.

یافته‌ها: بررسی‌ها حکایت از آن دارد که پژوهشگران ایرانی، در مطالعات اطلاع‌یابی خویش، از سنّت روش‌شناختی حاکم بر پژوهش‌های تأثیرگذار این حوزه، که عمدتاً مبتنی بر رعایت اصل تنوع روش‌شناختی هستند، غافل بوده و رویکردی کلیشه‌ای (و گاه الگوبرداری صِرف از آثار دیگران) را در دستورکار قرارداده‌اند. نکته تناقض‌آمیز قضیه اینجا است که این بی‌اعتنایی، در شرایطی صورت می‌پذیرد که پژوهشگران ایرانی، بارها و بارها در بخش پیشینه مطالعات خود، به پژوهش‌های تأثیرگذار گذشته ارجاع می-دهند بی‌آنکه اندک نگاهی به روش‌های بکارگرفته از سوی آن‌ها داشته باشند.

نتیجه‌گیری: به کمک مطالعه‌ی آثار نگاشته‌شده در زمینه روش و روش‌شناسی‌های پژوهش در امتداد گستره وسیعی از رشته‌های علمی، می‌توان به شیوه‌ی استقرائی، به فهرستی از روش‌های علمی دست‌یافت و آن‌ها را به تناوب، در قالب پژوهش‌های مستقل، به بوته آزمایش نهاد تا میزان توانمندی آن‌ها در مطالعاتی همچون مطالعات کاربران به اثبات برسد. کلید مشکلات موجود، ایجاد تنوع روش‌شناختی است.

زمینه و هدف: افزایش کاربردپذیری سامانه‌های اطلاعاتی درگرو توجه به نیاز اطلاعاتی کاربران آن است. تعیین نیاز اطلاعاتی کاربران و توجه به خواست آنان در مراحل مختلف ایجاد و توسعه سامانه منجر به افزایش کاربران سامانه اطلاعاتی خواهد شد. یکی از سامانه‌های اطلاعاتی مهم در عرصه پژوهش و فناوری در کشور، سامانه‌های اطلاعاتی تحقیقاتی جاری یا کریس‌ها  هستند. کریس به‌صورت یکپارچه دسترسی پژوهشگران را به اطلاعات پژوهش و فناوری در سطح سازمان یا کشور فراهم می‌نماید. دو جزء مهم هر کریس مدل داده‌ای و ابزارهای مدیریت اطلاعات پژوهشی هستند. مدل داده‌ای استاندارد پیشنهاد شده برای کریس‌ها قالب تبادلی استاندارد برای اطلاعات پژوهشی در اروپا یا به اختصار سریف  است. هدف اصلی پژوهش حاضر منطبق نمودن مدل داده‌ای سریف بر طبق نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران داخلی است.

روش: در پژوهش حاضر به‌صورت نظام‌مند به مرور منابع اطلاعاتی موجود در زمینه نیاز اطلاعاتی پژوهشگران پرداخته شده است. مرور نظام‌مند در این پژوهش طی شش مرحله صورت گرفته است و تعداد 160 مدرک منحصربه‌فرد شامل 110 پایان‌نامه و 46 مقاله و چهار طرح پژوهشی مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور یکدستی در فرایند جمع‌آوری داده‌ها کاربرگه استانداردی طراحی و اطلاعات هر منبع در آن یادداشت گردید. سپس اطلاعات حاصل به‌صورت یکپارچه در یک فایل اکسل  وارد شد.

یافته‌ها: تحلیل منابع اطلاعاتی در دو بخش تحلیل کلی یا کتابسنجی و تحلیل محتوایی استخراج گردید. نتایج تحلیل در بخش کتابسنجی به نوعی تایید کننده نتایج پژوهش‌های گذشته در کشور در این زمینه است. در قسمت تحلیل محتوایی در این پژوهش، نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران ایرانی در قالب انواع وظایف و همچنین منابع مورد استفاده آنان بیان شده است و در نهایت این یافته‌ها در قالب  انواع موجودیت‌ها و عناصر فراداده‌ای مدل داده‌ای سریف، مدل داده‌ای استاندارد برای سامانه‌های اطلاعاتی تحقیقاتی، ارائه شده است.

نتیجه‌گیری: به طور کلی می‌توان گفت پژوهشگران داخل کشور نیازمند اطلاعات خروجی‌های پژوهش در قالب منابع اطلاعات رسمی مانند کتاب، مجله، مقاله هستند و به روز بودن داده‌های سامانه اطلاعاتی تحقیقاتی جاری برای آنان اهمیت بسیاری دارد

زمینه و هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل ایجادکننده اعتماد بین فردی و نتایج حاصل از وجود اعتماد در شبکه‌های اجتماعی علمی پیوسته می‌باشد.
روش پژوهش: پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده‌ها، توصیفی از نوع پیمایشی و با روش نمونه گیری خوشه‌ای است. جامعه پژوهش را کلیه پژوهشگران (اعضای هیأت علمی) دو دانشگاه‌ شیراز و خلیج فارس بوشهر تشکیل می‌دهند، که با توجه به جمعیت 900 نفری، بر مبنای جدول مورگان، 269 نفر به عنوان نمونه تعیین گردید. گردآوری داده‌ها بر مبنای پرسشنامه اعتماد بین فردی در شبکه های اجتماعی وو، چن و چانگ 2010 انجام گرفت.
یافته­ها: از بین عوامل ایجادکننده اعتماد بین اعضا در شبکه‌های اجتماعی علمی پیوسته، عامل رضایت با مقدار اختلاف میانگین 2/27 و کسب نمره t، 6/53 بیشترین تأثیر را در ایجاد اعتماد دارد. ضریب همبستگی 798/0 به دست آمده بین دو متغیر تعهد و اعتماد و ضریب همبستگی 744/0 بدست آمده بین دو متغیر تعلق خاطر و اعتماد، نشان می¬دهد که دو متغیر تعهد و تعلق خاطر از نتایج وجود اعتماد در شبکه‌های اجتماعی علمی پیوسته می‌باشند.
نتیجه­گیری: با توجه به تأثیر بالای رضایت در ایجاد اعتماد بین اعضای شبکه‌های اجتماعی علمی پیوسته، می‌توان با فراهم آوردن زمینه‌های ایجاد رضایت اعضا، احساس رضایت اعضا از توانایی‌ها و قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی علمی پیوسته در ارائه اطلاعات مورد نیاز را بالا برد تا محققان به این باور برسند که این شبکه‌ها مکان مناسبی برای ارائه تجارب و دانش تخصصی می‌باشند. در نتیجه این باور، علاوه بر این‌که محققان به اعضای شبکه اعتماد کرده و به مبادله اطلاعات و دانش با آن‌ها و شرکت در فعالیت‌های مربوط به شبکه تمایل بیشتری از خود نشان خواهند داد، حیات این¬دسته از شبکه¬ها نیز حفظ خواهد شد و توسعه روزافزون این شاهراه‌های ارتباطی را به‌دنبال خواهد داشت.

زمینه و هدف: معمولاً پژوهشگرانی که دارای میزان تحصیلات متفاوتی هستند، از نظر دارا بودن دانش تخصصی نیز متفاوت هستند. همچنین، ممکن است میزان تحصیلات و دانش تخصصی بر رفتار اطلاع‌یابی پژوهشگران تاثیرگذار باشد. لذا، هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر میزان تحصیلات بر رفتار اطلاع‌یابی پژوهشگران موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی در "انجام پژوهش" و "روزآمدسازی اطلاعات تخصصی" است.

روش: روش تحقیق مورد استفاده، روش پیمایشی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ی محقق-‌ساخته براساس مقیاس لیکرت 5 قسمتی بوده است. پرسشنامه به صورت الکترونیکی و با استفاده از گوگل داکس به صورت پیوسته طراحی شد . روایی محتوایی توسط متخصصین امر و پایایی درونی در یک مطالعه‌ی آزمایشی و با محاسبه‌ی آلفای کرونباخ تایید و سپس پیوند اینترنتی  پرسشنامه  از طریق پست الکترونیکی برای پژوهشگران ارسال شد. از جامعه آماری نمونه­گیری نشد و پرسشنامه برای همه 200 پژوهشگر ارسال شد. در مجموع 140 نفر (70 درصد) از پژوهشگران پرسشنامه را تکمیل کردند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش‌های آمار توصیفی و تحلیلی و با استفاده از نرم‌افزار آماری22  SPSS IBM صورت پذیرفت. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کروسکال-والیس و فریدمن استفاده شده است.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که برای انجام پژوهش استفاده از "مقالات نشریات ادواری" (حدود 90% خیلی زیاد و زیاد) در اولویت نخست قرار دارد. پژوهشگران به منظور دستیابی به اطلاعات علمی برای انجام پژوهش از نظر سایر شیوه‌های مورد استفاده بیشتر از "ارتباط و مشورت با متخصصان و پژوهشگران داخل کشور" (حدود 75% خیلی زیاد و زیاد) و "تجارب شخصی" (حدود 65% خیلی زیاد و زیاد) استفاده می‌کنند. درحالی که کمترین استفاده از "ارتباط و مشورت با متخصصان و پژوهشگران خارج از کشور" (حدود 56% کم و اصلاً) و "شرکت در همایش‌های خارجی" (حدود 69% کم و اصلاً) به عمل می‌آید.

نتیجه‌گیری: تنها تفاوت معنی‌دار در استفاده از انواع منابع اطلاعاتی به منظور "روزآمدسازی اطلاعات تخصصی" و "انجام پژوهش"، استفاده از "مقاله‌های نشریات" است (05/0>P). "دانشجویان کارشناسی ارشد/دکترای حرفه‌ای و تخصصی" نسبت به سایر سطوح تحصیلی از "مقاله‌های نشریات" بیشتر استفاده می‌کنند. از نظر "ارتباط و مشورت با متخصصان و پژوهشگران خارج از کشور"، "شرکت در همایش‌های خارجی" و "تجارب شخصی" تفاوت آماری معنی‌داری بین سطح مختلف تحصیلی وجود دارد (05/0>P) و دارندگان دکترای تخصصی بیشتر از سایر سطوح تحصیلی از این روش‌ها بهره می‌گیرند. 

زمینه و هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی ساختار مقاله‌های پژوهشی در مجله‌های علمی- پژوهشی فارسی زبان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به منظور تعیین میزان انطباق آنها با ساختارمطلوب است. در گام بعدی، میزان اهتمام راهنماهای نگارش مجله‌های علمی-پژوهشی فارسی زبان علم اطلاعات و دانش شناسی به معرفی اجزای ساختاری یک مقاله-علمی پژوهشی بررسی شده است.

روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی و از نوع کاربردی است. جامعه آماری آن شامل کلیه مقاله‌های علمی- پژوهشی منتشر شده در مجله‌های علمی- پژوهشی فارسی زبان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در طی سال‌های 1392تا 1394 و راهنماهای نگارش مقاله موجود در وب‌سایت این نشریه‌ها است. نمونه‌گیری در مورد مقاله‌ها به شیوه تصادفی طبقه‌ای انجام شد و بر این اساس، تعداد 245 عنوان مقاله علمی- پژوهشی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس سیاهه وارسی (ساختار مطلوب) مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که ساختار مقاله‌های علمی-پژوهشی مورد بررسی در وضعیت مطلوبی قرار دارد و تنها در سه جزء ساختاری یعنی «مبانی نظری»،«کاربرد پژوهش» و «محدودیت پژوهش» تطابق ضعیفی با ساختار مطلوب وجود دارد. در بررسی راهنماهای نگارش، یافته‌ها نشان داد که راهنماهای نگارش از نظر معرفی ساختار مطلوب یک مقاله علمی-پژوهشی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و اجزای ساختاری «مروری کوتاه بر متون علمی»، «بیان منطق منجر به پژوهش»، «هدف و انگیزه پژوهش»، «مزیت و اهمیت پژوهش»، «زمان پژوهش»، «مکان پژوهش»، «اعتبار (روائی) ابزار پژوهش»، «پایایی ابزار پژوهش» با میانگین صفردر هیچ یک از راهنماهای نگارش مقاله‌ها در نشریه‌های مورد بررسی اشاره نشده است. همچنین بررسی فرضیه‌ها نشان داد که تفاوت معناداری میان نشریه‌های علمی – پژوهشی از نظر تطابق مقاله‌های علمی-پژوهشی آنها با ساختار مطلوب وجود دارد. با این حال، میانگین امتیاز ساختاری مقاله‌های این نشریه‌ها به طور کلی در وضعیت خوبی قرار دارد. همچنین در بررسی فرضیه دوم پژوهش مشخص شد که با وجود وضعیت مناسب انطباق مقاله‌های منتشر شده با ساختار مطلوب، راهنماهای نگارش مقاله‌های نشریات علمی- پژوهشی از وضعیت مناسبی در معرفی اجزای ساختاری یک مقاله علمی – پژوهشی برخوردار نیستند.

نتیجه‌گیری: با توجه به ضعف ساختاری راهنماهای نگارش در نشریه‌های علمی-پژوهشی مورد بررسی می‌توان چنین برداشت کرد که نویسندگان اغلب ساختار مقاله‌ها را بر اساس آنچه خود آموزش دیده‌اند تدوین کرده و راهنماهای نگارش را کمتر الگوی خود قرار می‌دهند. از طرف دیگر نیز می‌توان یکی از دلایل ضعف موجود در ساختار مقاله‌ها را به بی‌توجهی سردبیران و دست‌اندرکاران مجله‌ها برای ارائه راهنماهای مورد نیاز نسبت داد.

زمینه و هدف: گزینش و مدیریت داده ­های پژوهشی حوزه نوظهور آموزشی و پژوهشی در علم اطلاعات و دانش­ شناسی است. این حوزه دارای مسائل و ابعاد گسترده­ ایی است. هدف این مقاله مطالعه،شناسایی و بحث و بررسی مبانی و مفاهیم،مدل­ ها و چهارچوب­ ها و ابعاد و چالش­ های گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی در محیط­ های علمی و دانشگاهی است.
روش پژوهش: مقاله حاضر یک مقاله مروری است و از روش کتابخانه­ ایی برای گردآوری مدارک و متون علمی و پژوهشی این حوزه استفاده شد. در این پژوهش پایگاه­ های اطلاعات علمی خارجی و داخلی و همچنین منابع وب با کلیدواژه­ های «data curation»،«digital curation»،«research data management»،«research data curation» و معادل آنها در فارسی جست و جو شدند. پس از حذف منابع تکراری و منابع نامرتبط، در مجموع 132 منبع تفکیک و محتوی آنها ارزیابی و تحلیل نهایی شد.
یافته‌ها: تحلیل متون نشان داد که گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی حوزه­ایی نوظهور با مسائل پیچیده و ابعاد مختلفی است که طیف وسیعی از مسائل آموزشی،سازمانی،فرهنگی،فناوری،قانونی،امنیتی را شامل می­ شود. این حوزه از دهه 2000میلادی مورد توجه دولت­ها،سازمان‌های تأمین مالی پژوهش، دانشگاه‌ها قرار گرفته و اجتماع پژوهشی قوی از پژوهشگران مختلف به‌ خصوص پژوهشگران علم اطلاعات و دانش­ شناسی، آرشیو و سیستم­ های اطلاعاتی حول آن شکل گرفته است. امروزه گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی به عنوان یکی از اجزای اصلی سیاست­گذاری کلان علم و فناوری مطرح شده و نیازمند حمایت دولت و نهادهای قانون­گذار و سیاست­گذار است. مدل­ ها و چهارچوب­ های مختلفی در سطوح مختلف ملی،موسسه یا اجتماع خاص و رشته برای درک ابعاد گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی و اجرای آن ترسیم شده­ اند.همچنین مطالعه متون نشان داد که کتابخانه­ ها و کتابداران از شایستگی و صلاحیت لازم برای برعهده گرفتن نقش­ ها و مسئولیت­ های گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی در دانشگاه و موسسات علمی برخوردارند. با این حال، گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی در اجرا و عمل با چالش­ هایی از قبیل حریم خصوصی،مالکیت داده،حقوق مالکیت فکری،عدم به اشتراک­گذاری داده توسط محققان،نبود زیرساختارهای مناسب مدیریت داده،عدم آگاهی و شناخت و دانش درباره فرایند گزینش و مدیریت داده و غیره روبرو است.
نتیجه­ گیری: علیرغم پژوهش ­های گسترده در خارج، این حوزه در ایران چندان مورد توجه واقع نشده است. بنابراین این مقاله به طور نسبتاً جامع به موضوع و ابعاد گزینش و مدیریت داده ­های پژوهشی می ­پردازد و می­تواند برای پژوهشگران، سیاستگذاران علم و فناوری، کتابداران به منظور تحقیق و اجرای خدمات گزینش و مدیریت داده­ های پژوهشی مفید باشد.