وجیهه حسینی، اعظم صنعت جو، عاطفه شریف، سید امیر امین یزدی،
دوره 5، شماره 1 - ( 3-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: دوره نوجوانی یکی از مراحل مهم و اساسی در زندگی هر فردی است و مؤلفه اساسی در این دوران، هویت یابی است. تاکنون نظریات مختلفی در خصوص این دوره از زندگی مطرح شده است. یکی از این نظریات، نظریه روانی- اجتماعی اریکسون است که بحران این دوران را «هویت در برابر سردرگمی نقش» تعریف کرده است. افزون بر آن افرادی دیگر نظیر مارسیا و برزونسکی به وضعیتهای هویتی و سبکهای پردازش هویت افراد اشاره نموده اند. کتاب های داستان به منزله ابزارهایی برای کسب دانش و هویت یابی در نوجوانان هستند و هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت داستان‌های نوجوانان از حیث ابعاد و مؤلفه های هویتیابی است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است. روش این پژوهش، توصیفی است. همچنین، از رویکرد تحلیل محتوا به منظور جمع آوری داده های پژوهش استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کلیه کتاب های داستانی گروه های سنی "د" و "ه" است که در سال های 94-1390 توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است که در مجموع، 180 عنوان داستان را دربرمی گیرد.
یافته ها: یافته ها نشان داد بیشترین توجه داستانها به هویت فردی، هویت خانوادگی، هویت گروهی، و هویت ملی تمرکز یافته است. سایر انواع هویت به تفکیک در داستان‌های تألیفی و ترجمه ای متفاوت است. به طور کلی بیشتر شخصیتهای اصلی داستانها (تألیف و ترجمه) در وضعیت سردرگم قرار دارند. پس از آن، وضعیت هویتی دیرتحقق پذیر و وضعیت هویتی موفق است. وضعیت زودتحقق پذیر نیز در داستانها، کمترین درصد فراوانی را دربرمی گیرد. همچنین، بیشتر شخصیتهای اصلی داستانها از سبک پردازش اطلاعاتی بهره گرفتند. سبک غالب دیگر در پردازش اطلاعات توسط شخصیتهای اصلی داستانها، سبک سردرگم است و کمترین میزان به سبک هنجاری اختصاص دارد.
نتیجه گیری: در مجموع، با توجه به یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر به طور کامل آشکار است که در کتابهای داستانی مورد بررسی به انواع مختلف هویت به شکل یکسانی توجه نشده است. مسلم است که توجه کم و بسیار کم به سایر هویتها، اثرات منفی و آسیبهای جدی و جبران ناپذیری را در زمینه شکل گیری و تثبیت هویت نوجوانان بر جای می گذارد. همچنین در بررسی وضعیت هویتی شخصیتهای اصلی داستان‌های نوجوانان، یافته ها نشان داد که فراوانی وضعیت این شخصیتها در زمینه هویت یابی متفاوت است. در بررسی سبک های پردازش هویتی در شخصیتهای اصلی داستان‌های مورد بررسی نیز توزیع یکسانی مشاهده نشد.
