نشریه زمین شناسی مهندسی

---

صفحه گسترده، ابزاری کاربردی برای حل مسائل جریان پایدار محبوس آب زیرزمینی است. روش کار بسیار ساده است، اما در عین حال بسیاری از شرایط جریان شامل نایکسانی، ناهمگنی، وجود منابع تخلیه و تغذیه و اشکال هندسی پیچیده را در بر می‌گیرد. به علاوه، چون معادلات صفحه گسترده به صورت دستی برنامه نویسی می‌شوند کاربر درک فیزیکی بسیار خوبی از مسأله خواهد داشت، معادلات حاکم برای شرایط جریان ناهمگن و نایکسان ایجاد می‌شوند. فرموله کردن ریاضی شرایط مرزی و در نظرگرفتن تخلیه وتغذیه در مدل‌سازی صفحه گسترده ارائه شده و حساسیت حل به انتخاب فواصل نقاط شبکه بندی شده و دقت جواب بررسی گردیده است. در پایان مزایا و محدودیتهای این روش در مقایسه با مدلهای عددی دیگر مقایسه گردیده است.

---

( اصل مقاله انگلیسی صفحه 84-66) در بررسی توزیع آفت‌کشها در رسوبات خلیج دی، مغزه‌هایی از رسوبات از مناطق مشخص شده نمونه‌برداری شد و برای مطالعه انتخاب گردید. ترکیبات آلی با روش میکروویو از 56 نمونه استخراج شد و توسط روش کروماتوگرافی گازی و طیف سنجی جرمی مورد تجزیه قرار گرفت. توزیع آلکان‌های نرمال و محاسبه شاخص ترجیحی کربن برای آنها مشخص می‌کند که منشا مواد آلی در رسوبات عمدتاً قاره‌ای است. در این بررسی روشهای مختلف برای جستجوی آفت‌کشها در رسوبات به کار گرفته شد. منب تنها آفت کش موجود در رسوبات است. منب قارچ‌کشی است که برای مبارزه با آفت‌های قارچی سیب زمینی و گوجه فرنگی به کارمی‌رود، این قارچ ‌کش از نوع نمک‌های پلیمری اتیلن ابیس دی تیوکاربامیک است. توزیع منب در رسوبات الگوی زیگزاگ را با عمق نشان می‌دهد که مشابه الگوی توزیع کل مواد آلی استخراج شده از رسوبات است. بالاترین مقدار منب به دست آمده 33/16 نانوگرم بر یک گرم رسوب است که در عمق 14 سانتی متری رسوب دیده می‌شود. الگوی توزیع منب با عمق با به کارگیری فصلی آفت‌کشها ربط داده شده است.

---

در تقسیم‌بندی محیط‌های قاره‌ای محیط‌های رودخانه‌ای از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند؛ زیرا وظیفه انتقال مواد رسوبی را از سطح قاره‌ها بر عهده دارند. مطالعه کمی این محیط‌ها با نگرش برحوضه زهکشی آن‌ها صورت می‌گیرد (پیتز و فوستر 1985). مطالعه حاضر نیز بر اساس چنین نگرشی و با عنایت خاص به تأثیر زیرحوضه‌ها برتجمع کانی‌های سنگین صورت گرفته است حوضه مورد نظر بخش شمال غربی حوضه قارچی شکل دز است که بین دومنطقه زمین‌شناسی متفاوت یعنی زاگرس خرد شده و سنندج – سیرجان قرار دارد. دشت بروجرد– دورود نیز حد فاصل این دو زون را پوشش داده است. روش رتبه‌بندی «استرالر(1952)» در این بررسی بکار گرفته شده است و بنا به دلایل ذکر شده در متن مقاله زیرحوضه‌های درجه سوم جهت تعیین تمرکز کانی‌های سنگین انتخاب شده‌اند. رتبه حوضه اصلی در محدوده مورد بررسی از درجه ششم است که نسبتاً رتبه بالایی به شمار می‌رود. نیز آنومالی‌های زهکشی حداقل به تعداد 4 نمونه در این مساحت دیده می‌شود که روی سه نمونه آن‌ها گسل‌ها و روی یک نمونه لیتولوژی منطقه مؤثر است. از سوی دیگر گسل‌ها در توسعه و تکوین زیرحوضه‌های درجه سوم بسیار مؤثرند. بالا بودن رتبه حوضه و فراوانی زیرحوضه‌های درجه کم در بخش‌های مرتفع سبب شده است که حوضه از بلوغ خوبی برخوردار باشد به‌طوری که تعداد رتبه‌های بالا حدود 25/0 رتبه‌های پایین است. کانی‌های سنگین عمده در زیرحوضه‌ها آندالوزیت و کیانیت است که اغلب به بخش سنندج – سیرجان حوضه و نیز در رابطه با عدد تراکم زیرحوضه‌های درجه سوم هستند . زهکشی اصلی حوضه درجه ششم از نوع زهکش نوع اول(consequent ) معرفی شده است.

---

دشت‌‌های فامنین، کبودرآهنگ و قهاوند در شمال استان همدان واقع شده که ضخامت رسوبات سفره آب‌دار آن به حدود 100-70 متر می‌رسد و در سال‌های اخیر فروچاله‌‌های بزرگ و خطرناکی در این منطقه به وجود آمده است. بر مبنای حفاری‌های انجام شده در دشت و بیرون زدگی‌های پیرامون آن، سنگ بستر منطقه از آهک‌های الیگومیوسن تشکیل شده و بر اساس بررسی‌های صحرایی، اندازه‌‌گیری سیستم‌‌های درز و شکاف، بررسی مقاطع نازک، وضعیت حفاری و آب‌دهی چاه‌ها، نتایج حاصل از آزمایش‌های شیمی آب و برآورد پارامتر‌هایی چون اندیس اشباع، اندیس پایداری، میزان دی‌اکسیدکربن آزاد محلول و فشار اولیه گاز دی‌اکسیدکربن حاکم بر سیستم مشخص می‌شود که سنگ بستر منطقه پدیده کارستیفیکاسیون را تحمل نموده و در آن ساختار درون کارست به وجود آمده که وجود پدیده‌‌های مطلوبی همچون آب‌دهی زیاد چاه‌های حفر شده در سنگ بستر و پدیده نامطلوبی چون وقوع فروچاله‌‌ها ناشی از وجود ساخت کارست در سنگ بستر منطقه بوده و برای جلوگیری یا کاهش نرخ وقوع فروچاله‌‌ها باید از کف‌کنی چاه‌ها در سنگ بستر جلوگیری

---

یکی از روش های مدیریت کیفی منابع آب زیرزمینی ارزیابی پتانسیل آلودگی است که با توجه به آن می توان حریم کیفی منابع آب زیرزمینی را تعیین و مدیریت مناسبی جهت کاربری اراضی مرتبط با سفره آبدار اعمال کرد. با توجه نفوذپذیری منطقه تغذیه در بخش عمده ای از دشت باغملک و مصرف زیاد کودهای کشاورزی در این منطقه، پتانسیل آلودگی آب زیرزمینی بررسی شده است. در این تحقیق برای ارزیابی پتانسیل آلودگی آب زیرزمینی دشت باغملک از روش AVI و مدل هایGOD و دراستیک (DRASTIC) استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که علیرغم درشت‌دانه بودن رسوبات سطحی در بخش نسبتاً وسیعی از دشت، پتانسیل آلودگی در محدوده وسیعی از منطقه پژوهش کم است. این موضوع با میزان نیترات موجود در آب زیرزمینی نیز مطابقت می‌کند. با توجه به پارامترهای به‌کار رفته در ارزیابی پتانسیل آلودگی منطقه پژوهش، مهم‌ترین عامل مؤثر در رابطه با کاهش آلودگی در منطقه پژوهش، ضخامت نسبتاً زیاد رسوبات ریزدانه ای است که در بخش وسیعی از منطقه در زون غیراشباع سفره آبدار قرار گرفته است.

---

در این پژوهش پدیده فرار آب از تکیه‌گاه چپ سد مارون بررسی شده است. سد مذکور که با ارتفاع 170 متر بر روی رودخانه مارون در شمال بهبهان احداث شده و با تنظیم آب رودخانه ضمن تولید برق و کنترل سیلاب، آب مورد نیاز کشاورزی را نیز تامین می‌کند. محل سد در کوه‌های زاگرس و در تنگ تکاب دارد. در این ناحیه سری پیوسته‌ای از سنگ آهک‌های کارستی، مارن، شیل و ژیپس به‌صورت چین خورده و گسل خورده از سن کرتاسه تا پلیئوسن موجودند. عمدهٔ حفاری‌های زیرزمینی از جمله تونل‌های انحراف 1و 2 در تکیه‌گاه چپ سد صورت گرقته است. قبل از آب‌گیری دریاچه، پوشش بتنی در قسمت وسط تونل انحراف 2 ایجاد شد ولی بخش بالا دست تونل بدون پوشش باقی ماند. با آب‌گیری دریاچه سد، کانال‌های کارستی موجود درسازند آسماری در تکیه‌گاه چپ که تونل انحراف 2 را قطع می‌کنند فعال شده و فرار آب اتفاق افتاد. کل تراوش از تکیه‌گاه چپ سد به 10 مترمکعب در ثانیه رسید. بر اساس بررسی‌های زمین‌شناسی مهندسی تفصیلی اقدامات علاج‌بخش انجام و فرار آب کنترل شد. در این پژوهش به منظور ارزیابی وضعیت تراوش و شرایط کارستی شدن آزمایش‌های انحلال‌پذیری، XRD و XRF انجام شد. نتایج حاصله نشان می‌دهد که نقش هیدروژئولوژیکی درزه‌های اصلی عمود بر ساختمان زمین‌شناسی محل، نوع مواد پرکننده درزه‌ها و ترک های بین لایه‌ای در توسعه کارست و افزایش تراوش چشم‌گیر است. بنا بر این در مدت بهره‌برداری از سد به‌علت واگرایی مواد پرکننده درزه‌ها وگسترش دهانه ناپیوستگی‌ها افزایش میزان تراوش از تکیه‌گاه چپ محتمل است

---

مراکز دفن مواد زائد به منظور جداسازی زباله دفن شده از محیط اطراف و آب‌های زیرزمینی طراحی می‌شوند. پوششی که در کف مراکز دفن قرار می‌گیرد، از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که از انتقال آلودگی به آب‌های زیرزمینی جلوگیری می‌کند. پوشش کف می‌تواند مخلوطی از خاک محل و بنتونیت باشد. در این پژوهش به بررسی اثر دو نمک NaCl و MgCl2 در چندین غلظت بر روی مشخصات مخلوط خاک محل- بنتونیت در دو نسبت 100:10 و 100:20 (10 و 20 درصد وزنی بنتونیت و 100 درصد وزنی کل مخلوط خاک) پرداخته شده است. آزمایش‌های انجام گرفته شامل آزمایش تحکیم یک بعدی به منظور تعیین نفوذپذیری و فشردگی مخلوط‌های خاک، آزمایش تعیین حدود آتربرگ و آزمایش تورم آزاد است. نتایج نشان می‌دهد که نوع نمک و غلظت آن بر مشخصات مخلوط خاک مؤثر است. مقایسه محلول‌های نمک نشان می‌دهد که کاتیون‌های دوظرفیتی نسبت به کاتیون‌های تک ظرفیتی بر روی هدایت هیدرولیکی مخلوط اثر بیش‌تری دارند. مقایسه اثر غلظت‌های مختلف نمک در یک نوع نمک بر روی مخلوط خاک مشخص، بیان‌گر این است که با کاهش غلظت نمک، هدایت هیدرولیکی کاهش می‌یابد. این پدیده بر اساس تئوری لایه دوگانه پخشیده قابل توجیه است.

---

شرایط شناوری در خاک مخلوط شن و ماسه‌ای، به حالتی اطلاق می‌شود که شن دانه‌ها درصد اندکی از مخلوط را تشکیل داده، در بخش ماتریس ماسه شناور بوده و تماس اندکی بین آن‌ها برقرار است. در این حالت، مقاومت و خصوصیات تغییر شکل خاک تحت تأثیر بخش ریزتر یعنی ماسه خواهد بود. با افزایش مقدار شن تماس بین ذرات شن دانه ایجاد شده و ماسه فقط فضای خالی ما بین آن ها را پر خواهد نمود. این وضعیت حالت غیرشناوری شن دانه ها را نشان می‌دهد. مقاومت و خصوصیات تغییر شکل خاک در این حالت توسط بخش درشت‌تر مخلوط یعنی شن کنترل می‌شود. در تحقیق حاضر برای ارزیابی رفتار مقاومت برشی مخلوط‌های شن و ماسه در شرایط غیرشناوری شن دانه ها، از دستگاه آزمایش برش مستقیم بزرگ مقیاس با ابعاد جعبه برش 160 ×300×300 میلی‌متر استفاده شده است. شن با دانه‌بندی یک‌نواخت و حداکثر اندازه 5/12 میلی‌متر با شکل گردگوشه به عنوان بخش درشت‌تر به کار رفته است. برای قسمت ریزتر نیز از ماسه بد دانه‌بندی شده سواحل بابلسر استفاده شده است. نمونه‌های مخلوط شن و ماسه به صورت کاملاً خشک در چهاردرصد وزنی شن متفاوت 70، 80، 90 و 100 و در سه تراکم نسبی 35، 60 و 85 درصد آماده و تحت سربار‌های 100، 200 و 300 کیلو پاسکال آزمایش شده اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ازدیاد تراکم نسبی و درصد شن دانه سبب افزایش مقاومت برشی خاک های مخلوط شن و ماسه می‌شود. همچنین نرخ تغییرات مقاومت برشی یا زاویه اصطکاک خاک با درصد شن دانه، در مقادیر پایین‌تر از حد شناوری که رفتار توسط ماتریس ماسه ای ریزتر کنترل می‌شود شدیدتر از مقادیر نظیر در بالاتر از حد شناوری است که رفتار خاک مخلوط به‌وسیله بخش درشت‌تر شنی کنترل می‌شود.

---

امروزه محدودیت منابع قرضه دارای ذرات خاک استفاده شده در فعالیت‌های رایج مهندسی، باعث رواج هر چه بیش‌تر استفاده از دانه‌های شنی با اندازه‌های درشت تا مرز قلوه سنگ در خاک‌ریزها شده است. به‌کارگیری ذرات درشت‌دانه در شیب‌ها و خاک‌ریزها مستلزم در نظر گرفتن تأثیرات آن‌ها در مخلوط شدن با خاک‌های ریزتر است. محدودیت ابعاد دستگاه‌های آزمایشگاهی متعارف مانع از انجام آزمایش بر روی نمونه‌های دانه‌درشت می‌شود. به همین سبب در این تحقیق تلاش شده است با استفاده از دستگاه برش مستقیم بزرگ مقیاس، تأثیر درصد، شکل و اندازۀ شن‌دانه بر رفتار مکانیکی مخلوط‌های ماسه‌ای مشخص شود. تعداد 39 آزمایش برش مستقیم بزرگ مقیاس، بر مخلوط خاک ماسه‌ای و شن‌دانه‌های گردگوشه و تیزگوشه با حداکثر قطر دانه‌های 5/12 و 4/25 میلی‌متر در درصدهای شن صفر، 20، 40 و 60 ترتیب داده شد. نتایج نشان داد که مقاومت برشی خاک ماسه‌ای با افزایش درصد شن‌دانه افزایش می‌یابد. همچنین مشخص شـد کـه شن‌های تیـزگوشه و درشت‌تـر نسبت بـه شن‌های گـردگوشه و کوچک‌تر به میزان بیش‌تری مقاومت برشی و زاویۀ اصطکاک مخلوط‌های شن و ماسه را افزایش می‌دهند. در این راستا روابطی نیز برای تقریب زاویۀ اصطکاک و مقاومت برشی خاک مخلوط شن و ماسه‌ای بر حسب درصد و نوع شن‌دانه ارائه شد.

---

ساخت‌گاه سد البرز از سنگ‌های مارنی و ماسه سنگی تشکیل شده است. با توجه به این نکته که طرح ارائه شده برای پردۀ آب‌بند در سنگ‌های مارنی (نسبتاً نرم با خصوصیات پلاستیکی) نسبت به سنگ‌های سخت و شکننده حداقل از نظر فاصله‌های گمانه‌ها (شعاع تأثیر دوغاب)، فشار تزریق (باربری و مقاومت سنگ) و حتی ترکیب و غلظت دوغاب متفاوت هستند، در این مقاله با تأکید بر دو پارامتر مهم نفوذپذیری و خورند سیمان به ارزیابی طرح تزریق پردۀ آب‌بند سد البرز پرداخته شده است. بررسی نتایج خورند سیمان حاکی از فاصلۀ زیاد گمانه‌های اولیه و عدم ارتباط مناسب بین گمانه‌های اولیه و ثانویه است. همچنین بررسی نتایج تزریق در گمانه‌های سری پنجم و ششم نشان می‌دهد که بعضی از گمانه‌های سری ششم تا سطح آب‌بندی اجرا نشده‌اند. با بررسی نمودارهای نرخ خورند- زمان- فشار و خورند- زمان در تکیه‌گاه راست سد، می‌توان به این نتیجه رسید که فشارهای تزریق متناسب با سنگ‌های مارنی و نفوذناپذیر پی اعمال نگردیده است و باعث شده پدیده‌هایی نامطلوب، از قبیل باز و بسته شدن درزه‌ها1 و شکست هیدرولیکی2 با فراوانی زیاد، خورندسیمان در این بخش از ساخت‌گاه را به طرز چشم‌گیری افزایش دهند. شایـان ذکر است کـه نتایج گمانه‌های کنترلی در تکیه‌گاه سمت راست بیان‌گر آن است که آب‌بندی در این محدوده تا حد قابل قبولی فراهم شده است.

---

تحلیل تراکم حاصل شده از عملیات تراکم در خاک‌های ریزدانه در تحلیل برگشتی اهمیت به‌سزایی دارد. روش متداول در محاسبۀ درصد تراکم خاک؛ شیوه‌های معمول مانند روش مخروط ماسه، روش بالون لاستیکی و روش چگالی‌سنج هسته‌ای است. که به‌عنوان روشی مناسب جای‌گزین، شبکۀ عصبی آموزش دیده شده بر مبنای الگوهای تحلیل شده است. با روش‌های مذکور محاسبۀ تراکم، علاوه بر این که به دقت مورد نیاز در روش‌های مرسوم می‌رسد، سادگی و سهولت استفاده از آن از سایر روش‌ها بیش‌تر بوده و سرعت محاسبۀ آن نیز بیش‌تر است. در این تحقیق مدلی مبتنی بر شبکۀ عصبی چندلایه پرسپترون برای پیش‌بینی رفتار تراکمی خاک‌های ریزدانه در سد مخزنی سرابی در حین اجرا، و متراکم کردن لایه‌های خاک ارائه شد. متغیرهای ورودی شامل4 پارامتر ژئوتکنیکی رطوبت بهینه، درصد عبوری از الک200، حد روانی و حد خمیری و 4 پارامتر اجرایی تعداد دفعات عبور غلتک، ضخامت لایه، رطوبت خاک در محل و دانسیتۀ حاصل شده در محل، در نظر گرفته شد. ایـن مدل که مبتنی بر شبـکۀ عصبی چنـد لایه با روی‌کرد پس‌انتشار خطا ارائه شده، قادر است بدون داشتن حداکثر دانسیتۀ آزمایشگاه که از ملزومات حتمی محاسبۀ درصد تراکم در حالت معمولی است؛ با استفاده از دیگر پارامترهای ژئوتکنیکی و اجرایی (8 مورد اشاره شده) درصد تراکم و بالطبع حداکثر وزن مخصوص آزمایشگاه را با تقریب نزدیک به 100 درصد محاسبه کند.

---

در نواحی کارستیک، مطالعات تفصیلی پدیده­هایی از قبیل فرار آب از محل سازه­های هیدرولیکی و فرونشست زمین در مناطق مسکونی و معدنی، اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش، ثابت سرعت انحلال نمونه­های ژیپسیت سازند گچساران، اخذ شده از محل مخزن سد چم‌شیر، برابر ^3-10× 24/0 سانتی‌متر بر ثانیه اندازه‌گیری شده است. سپس میزان تغییرات باز شدگی دهانۀ درزۀ نمونه‌ها، با استفاده از روش‌های نظری و تجربی (استفاده از مقادیر تغییرات آب‌گذری درزه‌ها و اندازه‌گیری مستقیم) محاسبه گردیده است. نتایج پژوهش‌ها نشان داد که میزان بازشدگی پیش‌بینی شده برای درزه‌ها به روش نظری با مقدار اندازه‌گیری شده با استفاده از مقادیر تغییرات آب‌گذری درزه‌ها تطابق کم‌تری دارد، در حالی‌که با مقدار اندازه‌گیری شده به روش مستقیم (اندازه‌گیری با استفاده از کولیس) انطباق بیش‌تری دارد. هم‌چنین بر اساس پژوهش انجام شده چنان‌چه ژیپسیت‌های واقع در مخزن پس از آب‌گیری سد در مجاورت جریان آب قرار گیرند، مقدار بازشدگی درزه‌ای با دهانۀ اولیه 5/0 سانتی‌متر پس از حدود 278 روز به 10 سانتی‌متر افزایش می‌یابد. این افزایش دهانۀ درزه در مقایسه با عمر مفید سد توجه ویژه به موضوع آب‌بندی مخزن سد را الزامی می­کند

---

ناپیوستگی ها دارای ویژگی¬هایی همچون جهت یابی، تعداد دسته و فراوانی هستند که می¬توانند در مقاومت سنگ مؤثر واقع شوند. نمونه های سنگ به ترتیب دارای یک، دو و سه دسته ناپیوستگی متقاطع، فراوانی های مختلف و زاویه شیب صفحه ناپیوستگی ها با جهت افقی برابر با 0، 30، 45، 60 و 90 درجه آماده سازی شدند. با افزایش تعداد دسته ناپیوستگی و فراوانی آنها تعداد قطعات به صورت تصاعدی افزایش یافت. طوری که بخشی از نمونه های دارای سه دسته ناپیوستگی که یکی از دسته های آنها دارای چهار ناپیوستگی موازی بود از 20 قطعه سنگ تشکیل می شدند و مصداق سنگ به شدت درزه دار بودند. ضریب درزه داری و مقاومت فشاری یک محوری نمونه ها و زاویه اصطکاک در امتداد سطح درزه در برش مستقیم تعیین شدند. مقاومت فشاری یک محوری نمونه های دارای یک، دو و سه دسته ناپیوستگی در جهت افقی یا قائم کمتر از مقاومت نمونه سنگ سالم نشان داد. مقاومت یک محوری سنگ دارای ناپیوستگی به ویژه وقتی که جهت یافتگی 60 درجه نسبت حالت افقی بود، حدوداً به مقدار صفر نزدیک می شد. این شدت کاهش مقاومت برای نمونه های دارای دو و سه دسته ناپیوستگی متقاطع و عمود برهم در زاویه جهت یافتگی ناپیوستگی ها با حالت افقی برابر 30 درجه نیز اتفاق افتاد. تحلیل نتایج نشان داد که رابطه بین نسبت مقاومت فشاری یک محوری نمونه های درزه دار به مقاومت فشاری یک محوری سنگ سالم (ضریب ناهمسانگردی) و ضریب درزه داری (Jf) حاصل از این تحقیق با رابطه ارائه شده توسط رامامورتی دارای تفاوت قابل توجهی است. ویژگی های ناپیوستگی ها توأماً نقش اساسی در مقاومت توده سنگ دارند.

---

---

خاک‌های‌ دانه‌ای سیمانی شده در بسیاری از نقاط جهان یافت می‌شوند. از ویژگی‌های مهم این خاک‌ها قابلیت پایداری آن‌ها در شیب‌های تند طبیعی است. شیب‌های تند و قائم به کرات در نقاط متعددی از شهر تهران نیز مشاهده می‌شوند. با توجه به ماهیت دانه‌ای مصالح مزبور که از ظاهر آن‌ها نیز مشخص است پایداری طولانی مدت این شیب‌ها عمدتاً ناشی از مؤلفه‌های چسبندگی ناشی از سیمانی شدن است. در سال‌های اخیر پژوهش‌های زیادی بر خاک سیمانی شده آبرفت تهران انجام گرفته‌اند که اهمیت و ضرورت تحقیق بر رفتار این مصالح را روشن می‌سازد. در تحقیق حاضر مدلی برای تبیین رفتار مکانیکی خاک سیمانی شده با آهک، گچ و سیمان پرتلند ارائه می‌گردد. این مدل بر اساس تفکیک رفتار خاک سیمانته به دو بخش غیرسیمانی و باندهای سیمانته است. با مدل‌سازی رفتار این دو بخش به‌صورت مجزا و ترکیب آن‌ها بر اساس قوانین بقای انرژی و سازگاری تغییرشکل‌ها، رفتار خاک سیمانته مدل‌سازی می‌گردد. برای ارزیابی عمل‌کرد مدل، نتایج مدل‌سازی با آزمایش‌های سه محوری در شرایط زه‌کشی شده و زه‌کشی نشده مقایسه شده است. بر اساس بررسی انجام شده، رفتار تنش-کرنش و تغییر حجم خاک به‌همراه فشار آب حفره‌ای ایجاد شده در شرایط زه‌کشی نشده به‌خوبی با مدل پیشبینی شده است. این شرایط برای انواع مختلف سیمانتاسیون در نظر گرفته شده در تحقیق حاضر قابل مشاهده است. 

---

سرعت موج برشی از مهم‌ترین پایۀ خصوصیات مهندسی خاک در ارتباط با مدول‌های برشی خاک است. در بسیاری از حالت‌ها تعیین سرعت موج برشی به‌وسیلۀ آزمایش‌های صحرایی ترجیح داده می‌شود که می‌توان آزمایش نفوذ استاندارد را مثال زد. عدم قطعیت در اندازه‌گیری و تخمین پارامترهای مؤثر همواره به‌عنوان یک مسئله مطرح است و روش‌های آماری گوناگونی برای در نظرگرفتن این عدم قطعیت ارائه شده است. در این مقاله یک روش نوین با تکیه بر بهینه‌سازی توان‌مند برای در نظر گرفتن اثر عدم قطعیت ارائه شده است. برای دست‌یابی به اهدف این روش یک مجموعه داده که مشتمل بر 326 داده منطقه آداپازاری ترکیه را از منابع معتبر گردآوری گردید. تکنیک استفاده شده در این تحقیق بر اساس مدل توان‌مند کم‌ترین مربعات خطا که یک مسئلۀ از نوع مخروطی درجه دوم است به‌کمک روش نقطه درونی حل می‌شود، است. با توجه به نرم فروبنیوس داده‌ها معیارعدم قطعیت معرفی گردیده و برای ضرایب ثابت روابط ارزیابی شد. در انتها نتایج مدل‌های جدید با روابط آماری متداول مقایسه شد و مزایا و امکانات مدل پیشنهادی برجسته گردید.

---

خصوصیات هیدرولیکی، فیزیکی و حرارتی خاک به منظور پیش‌بینی دقیق تأثیر حرارت خاک بر چگونگی نمو دانه، نگهداشت آب در خاک، هدایت هیدرولیکی محیط غیراشباع و جریان بخار آب در خاک ضروری می‌باشد. در مطالعه حاضر با استفاده از مطالعات ژئوفیزیکی و حرارت‌سنجی به تعیین خصوصیات هیدرولیکی و حرارتی محیط متخلخل غیراشباع پرداخته شد. منطقه مورد مطالعه در 45 کیلومتری غرب تهران در پردیس دانشگاه خوارزمی در شمال غربی شهر کرج واقع شده است.از تزریق آب با دمای 50 درجه سانتیگراد و ثبت داده‌های حرارتی محیط به مدت 3255 ثانیه از شروع نشت توسط 6 حسگر حرارتی برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز حل معکوس استفاده شد. از 48 داده حرارت اندازه گیری شده توسط حسگر نصب شده در عمق 50 سانتیمتری و 48 داده برداشت شده از تغییرات دمایی آب تزریقی در حلقه نفوذ برای تعیین پارامترهای هیدورلیکی و حرارتی استفاده شد. در این مطاالعه 121 سونداژ ژئوالکتریکی به روش ونر، شلومبرژه و قطبی- قطبی برداشت شد. آرایه‌های ونر و قطبی- قطبی برای ردیابی و به تصویر در آوردن آلودگی استفاده شد. با اطلاعات حاصل از این سونداژها نوع لیتولوژیکی و عمق، ضخامت منطقه غیراشباع تعیین گردید. بررسی و تحلیل منحنی سونداژهای به دست آمده از این سونداژها نشان داد که عمق سطح ایستابی در 75 متری می‌باشد. لایه بالای (منطقه غیراشباع) از نوع آبرفتی بوده که خود از سه بافت تشکیل شده است. در این مطالعه از آّب نمک با غلضت 20 میلیگرم بر لیتر بعنوان منبع آلودگی برای بررسی توزیع و پخش شدگی آن در منطقه غیراشباع

---

استفاده از آهک راه‌ حلی برای تثبیت خاک رس است. بهبود ویژگی‌های خاک با استفاده از آهک عملیاتی سریع و ساده است که می‌تواند در پروژه‌های بزرگ یا کوچک، گنجانیده ‌شود. هدف از بهبود خاک با آهک، رسیدن به واکنشی فوری است که تقویت خاک با توجه به کاهش رطوبت و تغییرات شیمیایی در خاک رس را به‌طورچشم‌گیری به‌همراه دارد. روش آماده‌سازی نمونه‌ها برای بررسی پارامتریک تأثیر آهک بر مقاومت برشی، مهم است. در این تحقیق علاوه بر بررسی نحوۀ آماده‌سازی نمونه‌ها به بررسی تأثیر درصد آهک، درصد رطوبت عمل‌آوری و زمان عمل‌آوری بر مقاومت برشی خاک رس با استفاده از آزمایش برش مستقیم پرداخته شده است. نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که نحوۀ آماده‌سازی نمونه‌ها در نتایج حاصل مؤثر است و معین شد که درصد بهینه‌ای از آهک و رطوبت وجود دارد که در آن مقاومت برشی بیشنیه می‌گردد

---

آزمایش نفوذسنجی دینامیکی یکی از آزمایش‌های مهم محلی در پژوهش‌های ژئوتکنیک است و در بسیاری موارد که عمق مورد نظر برای بررسی لایه‌های خاک خیلی زیاد نباشد، استفاده می‌شود. در کشور ما چند سالی است که این آزمایش به‌طور گسترده‌ای ‌جای‌گزین آزمایش نفوذ استاندارد شده است. در این مقاله ضمن ارائه تجربه‌های در ارتباط با به‌کارگیری انواع نفوذسنج‌های دینامیکی و بیان ایرادها و خطاهایی که در استفاده از این آزمایش رخ می‌دهد سعی می‌شود دقت این آزمایش در خاک‌های ریزدانه بررسی شود. مهم‌ترین نوآوری و دست‌آورد این تحقیق ارائه روابط تجربی جدیدی بین پارامترهای مقاومت دینامیکی مخروط با مقاومت برشی زهکشی نشده و هم‌چنین با درصد تراکم در خاک‌های ریزدانه است. در نهایت امیدواریم نتایج این تحقیق منجر به اصلاح ایرادهای موجود در استفاده از این آزمایش و توسعۀ بیش‌تر آن در شناسایی محلی خاک‌های ریزدانه شود. 

---

در این مقاله پارامترهای مؤثر بر رفتار لوله‌های مدفون از جمله طول مهاری، زاویۀ اصطکاک داخلی خاک، زاویۀ عبوری لوله و میزان جابه‌جایی گسل نرمال بررسی شده است. برای مدل‌سازی لوله و خاک اطراف آن، از مدل تیر- فنر غیرخطی و برای مدل‌سازی خاک نیز از شبیه‌سازی آن با فنرهای غیرخطی در سه جهت محوری، جانبی و عمودی استفاده شده است. پس از تعیین طول مهاری مناسب، تأثیر نوع خاک برحسب تغییر زاویۀ اصطکاک بررسی شد که نتایج نشان داد با افزایش زاویۀ اصطکاک داخلی خاک، میزان کرنش بیشینه و مقادیر نیرو و لنگر افزایش می‌یابند. مقایسۀ لنگر خمشی برای زوایای اصطکاک 20 و 40 درجه بیان‌گر افزایش حدود 30 درصدی است. هم‌چنین نتایج نشان داد با افزایش زاویۀ عبوری تا حدود 55 درجه، مقادیر کرنش‌های بیشینه روند نزولی داشته و پس از آن کرنش بیشینه با افزایش زاویۀ افقی افزایش می‌یابد که این میزان برای زاویۀ افقی 85 درجه 2 برابر زاویه 55 درجه است. با توجه به نتایج می‌توان اشاره کرد که با تغییر زاویۀ عبوری لوله از گسل و انتخاب زاویۀ مناسب عبوری می‌توان از به‌وجود آمدن کرنش‌های اضافی در لوله‌های مدفون، جلوگیری کرد. از این رو، با بهینه کردن عوامل تأثیرگذار بر رفتار لوله‌های مدفون عبوری از گسل می‌توان از خرابی لوله‌ها هنگام زمین‌لرزه جلوگیری به‌عمل آورد.