خانم رعنا نوروزی، آقا سید مروت افتخاری، آقا علی احمدآبادی، خانم خدیجه علی نوری،
دوره ۲۵، شماره ۷۸ - ( ۷-۱۴۰۴ )
چکیده
در دو دهه اخیر فرونشست به‌عنوان یک مخاطره ژئومورفیک و یکی از بحران‌های زیست‌محیطی، هر ساله خسارات جبران‌ناپذیری را به دشت‌های ایران تحمیل می‌کند که می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین علل آن در حال حاضر برداشت غیراصولی و بی‌رویه از سفره‌های زمینی می‌باشد. دشت اشتهارد به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعتی و کشاورزی استان البرز حائز اهمیت است و به دلیل افت شدید سطح آب زیرزمینی توسط وزارت نیرو ممنوعه بحرانی اعلام شده است. ازاین‌رو بررسی میزان نرخ فرونشست و پرداختن به علل و عوامل تأثیرگذار در جهت مدیریت خطر آن، دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش جهت بررسی فرونشست دشت اشتهارد از تکنیک تداخل سنجی تفاضلی راداری (D_ InSAR) و از داده‌های ماهواره Sentinel-۱A در بازه زمانی (۲۰۲۳ تا ۲۰۱۷) استفاده شد. در این بازه زمانی فرونشست منطقه بین ۲.۰۸- تا ۲.۹۳- سانتیمتر متغیر است که بیشترین مقدار فرونشست مربوط به بازه زمانی ۲۰۲۰ -۲۰۱۹ حدود ۲.۹۳ - سانتیمتر و کمترین مقدار فرونشست در بازه زمانی ۲۰۲۳ -۲۰۲۲ حدود ۲.۰۸- سانتیمتر است. نرخ فرونشست از شرق به غرب و در پهنه جنوبی با افزایش همراه است. درواقع بیشینه فرونشست در تمام بازه‌های مطالعاتی در محدوده آبخوان اشتهارد متمرکز است که بخش عمده‌ای از مزارع، آبادی‌ها، کارخانه‌ها و شهر اشتهارد، شهرک‌های صنعتی (کوثر، امید و اشتهارد)، زمین‌های کشاورزی و بیشترین تمرکز و استقرار منابع زیرزمینی (چاه‌ها) را در خودش جای داده است. نتایج هیدروگراف‌ها و درون‌یابی با استفاده از آمارهای چاه‌های پیزومتری نیز افت آب‌های زیرزمینی و افزایش عمق را در این محدوده نشان می‌دهد؛ این در حالی است که نتایج بررسی همبستگی میزان فرونشست زمین با تغییرات عمق آب زیرزمینی هم در سطح %۹۵ معنی‌دار بوده است به‌طوری‌که با افزایش عمق آب زیرزمینی فرونشست در منطقه افزایش می‌یابد. براساس پروفیل‌های تغییرات فرونشست، فرونشست منطقه موردمطالعه الگوی پیچیده‌ای دارد که این تغییرات و نوسانات زمانی - مکانی نشان دهنده تأثیرات مختلفی ازجمله فعالیت‌های انسانی (مانند شدت، نوع فعالیت یا استخراج بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی)، زیست‌محیطی، مشخصات زمین‌شناسی (جنس رسوبات، ضخامت سفره، موقعیت سنگ کف و...) میزان تغذیه و تخلیه آبخوان و... می‌باشد.
