دوره 8، شماره 20 - ( 5-1400 )                   جلد 8 شماره 20 صفحات 79-53 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
saadati A, saadati S, Mohammadi Fesharaki M. Plant Knowledge in Masnavi. Journal title 2021; 8 (20) :53-79
URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1940-fa.html
سعادتی جبلی افسانه، سعادتی جبلی صفورا، محمدی فشارکی محسن. معارف نباتی در مثنوی. عنوان نشریه. 1400; 8 (20) :53-79

URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1940-fa.html

معارف نباتی در مثنوی
افسانه سعادتی جبلی* 1، صفورا سعادتی جبلی2 ، محسن محمدی فشارکی2
1- دانشگاه اصفهان ، Afsaneh_saadati@yahoo.com
2- دانشگاه اصفهان
چکیده:   (2711 مشاهده)
گیاهان در ذهن معنی‌آفرین مولوی از جایگاهی مهم برخوردارند و روایت­‌هایی که به‌کمک معارف گیاهی در مثنوی طرح شده، راهبرد تربیتی تازه‌ای را شامل شده است که مولانا آن را برای تزکیه خود و مخاطبان در پیش گرفته است. در این جستار، که به‌شیوه تحلیلی-توصیفی انجام شده است، مباحث و معارف نباتی از هر شش دفتر مثنوی استخراج و در مرحله بعد، داده‌ها به دو بخش فیزیکی (مادی) و متافیزیکی (غیرمادی) تقسیم شده است: نحوه مواجهه مولانا با گیاهان در این دو بخش، توصیفی، گاه مادی و صوری و منطبق بر دانسته‌های دانش کشاورزی امروز و گاه ابزاری در خدمت تعالیم معنوی است. این پژوهش، ازیک‌سو، گفتمان عرفانی مولوی را در زمینه نباتات به‌مثابه مظهر تجلی خداوند و ازسوی‌دیگر، ذوق شاعر را در استفاده از صنایع ادبی در زیباسازی و رسایی کلام نشان می‌دهد.
آشنایی مولوی با نام و شکل ظاهری گیاهان و خواص دارویی و درمانی آنها؛ انواع مختلف میوه‌ها، غلات، سبزی‌ها و حبوبات؛ اصطلاحات باغداری و طرز باغبانی؛ رسوم کشت و کوددهی، این گمان را تقویت می‌کند که او به کتاب‌های دایره‌المعارفی نظیر بندهشن، الأبنیه عن حقایق الأدویه و... دسترسی داشته و احتمالاً آنها را مطالعه کرده است. ازجمله عواملی که می‌تواند ژرف‌ساختی برای وفور این اصطلاحات در نظر گرفته شود، طبیعت‌گرایی مولوی و موقعیت جغرافیایی محل زندگی او و تأثیر آموزه‌های معنوی پدرش بهاءالدین است.
واژه‌های کلیدی: مولوی، طبیعت‌گرایی، معارف نباتی، مثنوی.
متن کامل [PDF 6975 kb]   (408 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. قرآن کريم (1381) ترجمة مهدي فولادوند. چاپ دوم. قم: پيام عدالت.
2. ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1337) مقدمة ابن‌خلدون. ترجمة محمد پروين گنابادي. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
3. ابن‌سينا (1383) رساله در حقيقت و کيفيت سلسلة موجودات با مقدمه و حواشي موسي عميد. همدان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي دانشگاه بوعلي همدان.
4. ابوالفتوح رازي (1352) روض‌الجنان و روح‌الجنان. براساس تصحيح ميرزا ابوالحسن شعراني. به‌اهتمام علي‌اکبر غفاري. تهران: اسلاميه.
5. ال‌گورين، ويلفر و همکاران (1370) راهنماي رويکردهاي نقد ادبي. ترجمة زهرا مهين‌خواه. تهران: اطلاعات.
6. الياده، ميرچا (1372) چشم‌اندازهاي اسطوره. ترجمة جلال ستاري. تهران: توس.
7. بهار، مهرداد (1375) اديان آسيايي. ويراستة ابوالقاسم اسماعيل‌پور. تهران: چشمه.
8. پطروشفسکي، ايليا پاولويچ (1344) کشاورزي و مناسبات ارضي در ايران عهد مغول. دو جلد. ترجمة کريم کشاورز. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقيقات اجتماعي.
9. حسن‌زاده آملي، حسن (1378) ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم. تهران: وزارت ارشاد.
10. خطيبي بلخي، بهاء‌الدين‌محمدبن‌حسين (1352) معارف. تصحيح بديع‌الزمان فروزانفر. تهران: طهوري.
11. دارمستتر، جيمز (1388) تفسير اوستا و ترجمة گاتاها. ترجمة موسي جوان. تهران: دنياي کتاب.
12. دبيرسياقي، محمد (1390) آغوشي پرريحان، دامني پرگل. قزوين: سايه‌گستر.
13. ذوالفقاري، حسن (1395) باورهاي عاميانة مردم ايران. تهران: چشمه.
14. رنگچي، غلام‌حسين (1372) گل و گياه در ادبيات منظوم فارسي تا ابتداي دورة مغول. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالي، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
15. زمردي، حميرا (1381) «نمادهاي تمثيلي و اساطيري گياه و درخت در مثنوي معنوي». مجلة ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران. دورة چهارم. شمارة 6-8: 109-126.
16. زمردي، حميرا (1387) نمادها و رمزهاي گياهي در شعر فارسي. تهران: زوار.
17. سپهري، سهراب (1370) هشت کتاب. تهران: طهوري.
18. سعدي، مصلح‌بن‌عبدالـله (1384) بوستان. تصحيح و توضيح غلام‌حسين يوسفي. تهران: خوارزمي.
19. سلطان‌ولد، بهاء‌الدين (1376) انتهانامه. تهران: روزنه.
20. شاملو، احمد (1376) در آستانه. تهران: نگاه.
21. شفيعي‌کدکني، محمدرضا (1390) «درگذشت فروزانفر». بخارا. سال چهاردهم. شمارة 84: 131-137.
22. شمس تبريزي، محمد (1379) مقالات. تصحيح و تعليق محمدعلي موحد. تهران: خوارزمي.
23. شواليه، ژان و گربران، الن (1388) فرهنگ نمادها. جلد1. ترجمة سودابه فضائلي. تهران: جيحون.
24. شيمل، آن‌ماري (1361) تبيين آيات خداوندي. ترجمة عبدالرحيم گواهي. تهران: علمي و فرهنگي.
25. شيمل، آن‌ماري (1375) شکوه شمس. ترجمة حسن لاهوتي. تهران: علمي و فرهنگي.
26. شهمردان‌بن‌ابي‌الخير (1362) نزهت‌نامة علايي. تصحيح فرهنگ جهان‌پور. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
27. شهيدي، محمدجعفر (1370) شرح مثنوي. تهران: علمي و فرهنگي.
28. عباسي، حجت (1387) «پژوهشي دربارة سه اسطورة گياهي در مثنوي معنوي». متن‌پژوهي. دورة دوازدهم. شمارة 37: 7-28.
29. غفراني، علي و مهناز موسوي‌مقدم (1395) «پژوهشي در دانش بومي کشاورزي ايران با تکيه بر سه کتاب باقي مانده از قرن دهم هجري». تاريخ و فرهنگ. سال چهل‌وهشتم. شمارة پياپي 99: 51-64.
30. فاضلي‌پور، طوبي (1380) تاريخ کشاورزي در دوران ساسانيان. تهران: پژوهنده.
31. فتوحي، محمود (1389) «از کلام متمکن تا کلام مغلوب». نقد ادبي. سال دوم. شمارة 10: 35-62.
32. قبادياني، ناصرخسرو (1393) ديوان اشعار. تهران: دانشگاه تهران.
33. کريستن‌سن، آرتور (1385) ايران در زمان ساسانيان. تهران: معاصر.
34. کلانتري، نوش‌آفرين و همکاران (1393) «درخت در نمادپردازي عارفانه و ريشه‌هاي اسطوره‌اي آن». ادبيات عرفاني. سال هشتم. شمارة 15: 67-93.
35. کوپر، جين (1379) فرهنگ مصور نمادهاي سنتي. ترجمة مليحه کرباسيان. تهران: فرشاد.
36. کوپر، جين (1392) فرهنگ نمادهاي آييني. ترجمة رقيه بهزادي. تهران: علمي.
37. کياني، فاطمه و حسن بلخاري قهي (1391) «فلسفة هنر و زيبايي‌شناسي عرفاني از ديدگاه مولانا (با تأکيد بر مثنوي معنوي». پژوهش هنر. شمارة 4: 33-42.
38. گرامي، بهرام (1386) گل و گياه در هزارسال شعر فارسي. تهران: سخن.
39. گودرزي، الهه و همکاران (1396) «بازشناسي وجوه باغ در اشعار مولوي». مطالعات هنر و فرهنگ. دورة دوم. شمارة 2: 29-42.
40. لمبتون، ا. ک. س (1362) مالک و زارع در ايران. ترجمة منوچهر امير. تهران: علمي و فرهنگي.
41. ماسه، هانري (1353) آداب و معتقدات ايراني. ترجمة مهدي روشن ضمير. جلد اول. تبريز: مؤسسة تاريخ و فرهنگ ايران.
42. مولوي، جلال‌الدين‌محمد‌ (1330) فيه‌ما‌فيه. تصحيح بديع¬الزمان فروزانفر. تهران: نگاه.
43. مولوي، جلال‌الدين‌محمد‌ (1363) مثنوي. تصحيح ا. نيکلسون، به‌اهتمام نصرالـله پورجوادي. تهران: اميرکبير.
44. مولوي، جلال‌الدين‌محمد‌بن‌محمد (1378) کليات شمس تبريزي. تهران: ذهن‌آويز.
45. ميبدي، رشيد¬الدين (1371) کشف‌الاسرار و عده‌الابرار. جلد 5، 7 و 9. به‌اهتمام علي‌اصغر حکمت. تهران: اميرکبير.
46. نسفي، عزيزالدين‌محمد (1391) بيان‌التنزيل. تصحيح سيدعلي‌اصغر ميرباقري‌فرد. تهران: سخن.
47. نصر، سيدحسين (1383) آموزه‌هاي صوفيان از ديروز تا امروز. ترجمة محمدهادي اميني و حسين حيدري، تهران: قصيده‌سرا.
48. ولف، فردآلن، باب توبن (1384) متافيزيک از نگاه فيزيک (زمان¬ها و جهان¬هاي موازي). ترجمة شهريار شهرستاني. تهران: ياهو.
49. همداني، رشيدالدين فضل‌الـله (1368) آثار و أحياء. تهران: دانشگاه تهران.
50. ياحقي، محمدجعفر (1375) فرهنگ اساطير و اشارات داستاني در ادبيات فارسي. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي و سروش.
51. ياوري، احمدرضا (1359) شناختي از کشاورزي سنتي ايران. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
52. يواقيت العلوم و دراري‌النجوم (1364) تصحيح محمدتقي دانش‌پژوه. تهران: اطلاعات.
53. يوشيج، نيما (1370) مجموعة اشعار. تدوين سيروس شاهباز. تهران: نگاه.
54. يونگ، کارل گوستاو (1389) انسان و سمبول‌هايش. ترجمة محمود سلطانيه. تهران: جامي.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله مطالعات و تحقيقات ادبی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Literary Studies

Designed & Developed by : Yektaweb