دوره 8، شماره 21 - ( 7-1400 )                   جلد 8 شماره 21 صفحات 169-147 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


دانشگاه مازندران
چکیده:   (1292 مشاهده)
تعاریف مختلف و گاه متناقضی در کتاب‌های بلاغی برای تبیین صنعت کنایه ذکر شده ­است که با بررسی و دسته­بندی آنها می­توان دو مفهوم کلی برای این شگرد در نظر گرفت: در تعریف نخست، که به دوره پیش از جرجانی اختصاص دارد، کنایه عبارت است از «پوشیده‌سخن‌گفتن و ترک تصریح به معنی». دراین‌معنی، کنایه با دیگر شگردهای بلاغی (نظیر مجاز، تشبیه، استعاره، توریه و...) درمی­آمیزد و حدود و ثغور مشخصی ندارد. در مفهوم دیگر کنایه، که با جرجانی شروع می­شود، کنایه صناعتی ساختارمند و منفک از دیگر شگردهاست. در این تعریف، کنایه صرفاً به‌معنی «پوشیده‌سخن­گفتن و ترک تصریح به معنی» نیست، بلکه چارچوب مشخصی دارد و آن «ذکر لازم و اراده ملزوم» است. پس، اگر سخنی حتی پوشیده ذکر شده باشد، اما عنصر «لازم و ملزوم» در آن رعایت نشده باشد، در تعریف‌های پس از جرجانی کنایه محسوب نمی­شود. در پژوهش حاضر، با شیوه توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با بهره­گیری از ابزار کتابخانه­ای، ضمن واکاوی دو مفهوم مزبور از کنایه (پیش و پس از جرجانی)، تلقی ادبای اخیر از مفهوم این صناعت در مقام عمل و ساحت کاربردی آن بررسی شده است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که بیشتر پژوهشگران اخیر در بحث کنایه به مفهومی گرایش دارند که پیش از جرجانی متداول بوده ­است.
 
متن کامل [PDF 5132 kb]   (312 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي

فهرست منابع
1. آیتی، عبدالمحمد (1374) گنجور پنج‌گنج: گزیده اشعار نظامی گنجه‌ای. تهران: سخن.
2. ابن‌قتیبه (1973 م) تأویل مشکل القرآن. تحقیق احمد صقر. الطبعه الثانیه. القاهره: دارالتراث.
3. ابن‌قتیبه (1991م) تأویل مختلف الحدیث. صححه محمد زهری النجار. بیروت: دارالجیل.
4. ابی‌هلال العسکری (1319 ق) کتاب الصناعتین و الکتابه و الشعر. فی مطبعه محمود بک الکائنه فی جاده ابی‌السعود فی الاستانه العلیه.
5. انوری ابیوردی، اوحدالدین (1364) دیوان انوری. به‌کوشش محمدتقی مدرس‌ رضوی. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
6. پریز، عبدالقادر (1387) «تطور تاریخی کنایه در ادب فارسی و عربی تا قرن هفتم هجری». زبان و ادب پارسی. شماره 38: 67-90.
7. تفتازانی هروی، سعدالدین مسعود (1407 ق) المطوّل فی شرح تخلیص المفتاح (افست از روی چاپ عثمانی 1330 ه‍. ق) کتابخانه مرعشی نجفی. قم: ایران.
8. تقوی، نصراللـه (1317) هنجار گفتار (در فن معانی و بیان و بدیع فارسی). تهران: چاپخانه مجلس.
9. الجرجانی النحوی، عبدالقاهر (1366 ق) دلائل الاعجاز. تصحیح السید محمدرشید رضا. الطبعه ثالثه. مطبعه المنار.
10. الجرجانی النحوی، عبدالقاهر (1412 ق) أسرار البَلاغه، قَرَأهَ و عَلّقَ علَیه أبوفهر محمود محمد شاکر. الناشر دارالمدنی بجده.
11. حسین، عبدالقادر (1975 م) أثر النحاه فی بحث البلاغی. مصر: نهضه مصر.
12. خرمشاهی، بهاءالدین (1367) حافظ‌نامه. بخش اول. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
13. خطیب قزوینی، جلال‌الدین (1302 ق) تلخیص المفتاح. طبع فی بیروت.
14. دهخدا، علی‌اکبر (1361) لغت‌نامه دهخدا. تهران: دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌/ ل‍غ‍ت‌ن‍ام‍ه‌ ده‍خ‍دا.
15. دهلوی، امیرخسرو (1361) دیوان کامل امیرخسرو دهلوی. چاپ دوم. سعید نفیسی. به‌کوشش م. درویش. تهران: جاویدان.
16. ده‌مرده، حیدرعلی و همکاران (1386). «کنایه لغزان‌ترین موضوع در فن بیان». نثرپژوهی ادب پارسی. شماره 22: 113-138.
17. الرازی، فخرالدین (1424ق) نهایه الایجاز فی درایه الاعجاز. بیروت: دار صادر.
18. رامپوری، غیاث‌الدین محمد (1363) فرهنگ غیاث اللغات و فرهنگ چراغ هدایت. به‌‌تصحیح‌ محمد دبیرسیاقی. به‌کوشش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
19. رجایی، محمدعلی (1376) معالم البلاغه در علم (معانی و بیان و بدیع). چاپ چهارم. شیراز: چاپخانه مرکز نشر دانشگاه شیراز.
20. الزمخشری، محمد‌بن‌عمر (1354 ق) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. الطبعه الاولی. مصر: مطبعه مصطفی محمد.
21. سجادی، ضیاءالدین (1390) شاعر صبح: پژوهشی در شعر خاقانی. چاپ یازدهم. تهران: سخن.
22. سکاکی، ابویعقوب (1348 ق) مفتاح العلوم. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
23. شمیسا، سیروس (1383) بیان و معانی. چاپ هشتم. تهران: فردوسی.
24. شیخون، محمودالسید (1978 م) الاسلوب الکنایی. الطبعه‌الأولی. قاهره: مکتبه الکلیات الأزهریه.
25. طبانه، بدوی (1377 ق) البیان العربی: دراسه تاریخیه فنیه فی الاصول البلاغه العربیه. الطبعه الثانیه. مصر: مکتبه الأنجلو المصریه.
26. عطار نیشابوری، فریدالدین (1371) منطق‌الطیر (مقامات طیور). به‌اهتمام و تصحیح صادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.
27. عطار نیشابوری، فریدالدین (1387) منطق‌الطیر. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.
28. فاضلی، محمد (1365) دراسه و نقد فی مسائل بلاغیه هامه. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
29. الفرا، ابوالزکریا (1403) معانی القرآن. الجزءالاول. الطبعه الثانی. بیروت: عالم الکتب.
30. الفراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1424) کتاب العین: مرتباً علی حروف المعجم. الجزءالرابع. ترتیب و تحقیق: عبدالحمید هنداوی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
31. القیروانی، رشیق (1401 ق) العُمده، فی محاسن الشعر و آدابه و نقده. الجزء‌الأول. الطبعه الخامسه. بیروت: دارالجیل.
32. ماحوزی، مهدی (1374) شرح مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی. تهران: اساطیر.
33. مؤذنی، علی‌محمد و زهیر طیب (1397) «بررسی تأثیر استدراکات بلاغیون بر روایی و پایداری ساختارمندی ایضاح‌البلاغه خطیب قزوینی». پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت. سال هفتم. شماره 2: 195-214.
34. مؤذنی، علی‌محمد و زهیر طیب (1398) «گزارش اشکالات خطیب قزوینی بر آرای دانشمندان متقدم و معاصر خود در علم معانی با تکیه بر رُبع اول کتاب الایضاح فی شرح تلخیص المفتاح». فنون ادبی. سال یازدهم. شماره‌ 1 (پیاپی 26): 1-16.
35. المبرد، ابی‌العباس (1416 ق) الکامل فی اللغه و الادب. بیروت: دارالکتب العلمیه.
36. مدنی، صدرالدین سید علیخان (1389 ق). انوار الربیع فی انواع البدیع. الجزء الخامس. به‌کوشش شاکر هادی شکر. کربلا: مکتبه العرفان.
37. مصفا، ابوالفضل (1357) فرهنگ اصطلاحات نجومی. تبریز: دانشگاه تبریز.
38. مطلوب، احمد (1414 ق) معجم المصطلحات البلاغیه و تطورها. الطبعه الثانیه. لبنان: مکتبه لبنان ناشرون.
39. منوچهری دامغانی، احمدبن‌قوص (1385) دیوان. به‌کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی. چاپ ششم. تهران: زوار.
40. وحشی بافقی، کمال‌الدین (1342) دیوان وحشی بافقی. با مقدمه سعید نفیسی. تهران: جاویدان.
41. الهاشمی، السید أحمد (1999 م) جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع. ضبط و تدقیق و توثیق. یوسف الصمیلی. رقم الطبعه. صیدا. بیروت: المکتبه العصیریه.
42. همایی، جلال‌الدین (1363) فنون بلاغت و صناعت ادبی. چاپ دوم. تهران: توس.

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.