دوره 8، شماره 22 - ( 12-1400 )                   جلد 8 شماره 22 صفحات 114-91 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


1- دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ره ، taheri_x135@yahoo.com
2- دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ره
چکیده:   (3557 مشاهده)
سبک­شناسی لایه­ای یکی از زیرمجموعه‌های سبک­شناسی جدید به‌شمار می­آید. در سبک‌شناسی لایه­ای، با توجه به بافت موقعیتی کلان­لایه، متن به خُردلایه­هایی تجزیه می‌شود و با بررسی خُردلایه­های متنی و تشخیص ویژگی­های برجسته یا پربسامد، به مطالعه سبک پرداخته می‌شود. این نوع سبک­شناسی را می­توان از دقیق­ترین روش‌های این علم به­شمار آورد. متن بررسی‌شده در پژوهش حاضر، دیوان حسین خوارزمی است که به‌دلیل اختلاف فراوان نسخه‌های خطی به‌دست‌آمده از دیوان خوارزمی، برای اثبات صحت انتساب شعرهای دیوان به شاعر، از سبک‌شناسی لایه­ای استفاده شده است. از روش پژوهش تحلیلی‌ـ‌‌توصیفی محمود فتوحی در کتاب سبک­شناسی برای پیشبرد اهداف تحقیق استفاده شده و لایه واژگانی و ایدئولوژیکی دیوان خوارزمی تحلیل شده است. واژگان و ترکیبات ابیات واحد تحلیل سبک در نظر گرفته شده است. همین‌طور، مشخص شد که لایه واژگانی در کشف ایدئولوژی متن و تبیین روابط پنهان قدرت نیز مؤثر است. نگارندگان با رویکردی انتقادی به نسخه‌ها نگریسته­اند. در لایه واژگان، ابتدا مطابق دیدگاه نشانه­شناسان، واژه­ها به رمزگان­های ساختاری و فرآیندی تقسیم شده و سپس شاخص­ها، نشان­داری واژگان و کلمات تکراری به­مثابه مؤلفه‌های سبکی مطرح شده است. از نگاه سبک‌شناسی لایه‌ای (واژگانی و بلاغی) و ایدئولوژیک، همه نسخه‌های به‌دست‌آمده از دیوان هم­خوانی دارند و اصالت و اختصاصشان به حسین خوارزمی اثبات می‌شود. جدول شاخص‌ها، اعم از اعلام، القاب، تواریخ، ماده‌تاریخ‌ها، مکان­ها و... این نظر را بیشتر تقویت می‌کند. نتایج حاکی از آن است که در میان رمزگان‌ها، نهاد دین بسامد بالایی دارد. رمزگان‌های فرآیندی، از پیوند و کارکرد هماهنگ دین و حکومت ازیک‌طرف و غلبه و نفوذ دین و فرهنگ بر حکومت و مستندکردن قدرت به دین ازسوی‌دیگر سرچشمه می‌گیرد. این رمزگان، با اندیشه و تفکر خوارزمی تناسب بسیار دارد. به‌مناسبت موضوع، بیشترین بسامد واژه‌ها مربوط به نهاد عشق و عرفان است. بسامد موضوعات این رمزگان­ها در همه نسخه‌های موجود، تقریباً به یک اندازه است که مؤید صحت انتساب همه نسخه‌های خطی به خوارزمی است.

 
متن کامل [PDF 5491 kb]   (994 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تاریخ ادبیات

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.