[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
آمار نشریه::
::
شناسنامه نشریه
..
پایگاه‌های نمایه‌کننده

  AWT IMAGE   AWT IMAGE 
 AWT IMAGE   AWT IMAGE 
   

   

..
پایگاه‌های اجتماعی
     
ACADEMIA
 
..
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
نظرسنجی
نظر شما در مورد عملكرد دوفصلنامه زبان و ادبيات فارسي چيست؟
عالي
خوب
متوسط
ضعيف
   
..
:: جلد 24، شماره 80 - ( مقالات منتشر شده 1395 ) ::
جلد 24 شماره 80 صفحات 113-91 برگشت به فهرست نسخه ها
امیر داد: منصبی دیوانی در تعدادی از متون تاریخی و ادبی فارسی
مریم سیدان*
، seyedan@sharif.edu
چکیده:   (6560 مشاهده)

نظام حکومتی و تشکیلات اداری ایران در طول تاریخ تغییر کرده و دگرگون شده است. یکی از مناصبی که در بعضی از اعصار دایر بود و جزو مشاغل مهم دیوانی به‌شمار می‌رفت منصب امیر دادی است. صاحب این سمت را امیر داد یا میر داد می‌گفتند. فرهنگ‌نویسان و اربابان لغت چندین وظیفه متفاوت را برای امیر داد برشمرده‌اند. عده‌ای او را همان قاضی‌القضات می‌دانند. برخی وی را مجری اوامر شاه در روز مظالم و بعضی دیگر متصدی رسیدگی به امور توده مردم تلقی کرده‌اند. عده‌ای نیز از او با عنوان وزیر یا سرپرست دیوان عدالت یاد کرده‌اند. نگارنده در این مقاله به‌دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است: امیر داد در تشکیلات اداری قدیم چه جایگاهی داشته و چه وظایفی برعهده او بوده است؟ این مقاله در چهار بخش تدوین شده است: در بخش نخست، ساخت واژگانی امیر داد بررسی می‌شود. بخش دوم، روزگار رواج این اصطلاح را می‌کاود. در بخش سوم، با توجه به برخی شواهد ادبی و تاریخی موجود، وظایف امیر داد و جایگاه او در نظام‌های حکومتی‌ای شرح داده می‌شود که این منصب را به رسمیت می‌شناختند. سرانجام در بخش چهارم، نگارنده به ذکر چند نکته درباره آداب تفویض سمت امیر دادی پرداخته است.

واژه‌های کلیدی: امیر داد، شغل دیوانی، دیوان مظالم، مجلس مظالم، متون ادبی و تاریخی فارسی
متن کامل [PDF 273 kb]   (1560 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آقسرايي، محمودبن‌محمد (1943) مسامرةالاخبار و مسايرة‌الاخيار. آنقره: انجمن تاريخ ترک.
2. ابن‌اثير، علي‌بن‌محمد (1371) تاريخ کامل بزرگ اسلام و ايران (وقايع قبل و بعد از اسلام). ترجمة ابوالقاسم حالت. ج23. تهران: علمي.
3. ابن‌بطوطه، محمدبن‌عبدالـله (1376) سفرنامة ابن بطوطه. ترجمة محمدعلي موحد. ج 2. تهران: آگه.
4. ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن‌محمد (1363) تاريخ ابن‌خلدون. ترجمة عبدالمحمد آيتي. تهران: موسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
5. انجوي شيرازي، ميرجمال‌الدين حسين (1351) فرهنگ جهانگيري. ج1. به‌کوشش رحيم عفيفي. مشهد: دانشگاه مشهد.
6. انوري، اوحدالدين (1340) ديوان انوري. ج2. به‌اهتمام محمدتقي مدرس رضوي. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
7. انوري، حسن (2535) اصطلاحات ديواني دورة غزنوي و سلجوقي. تهران: کتابخانة طهوري.
8. بداؤني، عبدالقادر (1380) منتجب‌التواريخ. به‌کوشش توفيق سبحاني. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
9. بيهقي، ابوالفضل محمدبن‌حسين (1388) تاريخ بيهقي. تصحيح محمدجعفر ياحقي و مهدي سيدي. ج1. تهران: سخن.
10. بهاءولد (1338) معارف. به اهتمام بديع‌الزمان فروزانفر. ج2. تهران: ادارة کل نگارش وزارت فرهنگ.
11. پادشاه، محمد (1335) فرهنگ آنندراج. ج1 و 6. تهران: کتابفروشي خيام.
12. تاريخ سيستان (1314) تصحيح ملک‌الشعراي بهار. تهران: مؤسسة خاور.
13. تتوي، احمدبن‌نصرالـله و ديگران (1382) تاريخ الفي. به‌تصحيح غلامرضا طباطبايي مجد. ج 6. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
14. تنکابني، حميد (1383) درآمدي بر ديوان‌سالاري در ايران. تهران: علمي‌ و فرهنگي.
15. جاحظ، عمروبن‌بحر (1332ق) التاج في اخلاق الملوک. تحقيق احمد زکي پاشا. قاهره: مطبعة الاميريه.
16. جويني، علاء‌الدين عطاملک (1378) تاريخ جهانگشا. تصحيح محمد قزويني. ج3. نقش قلم. تهران: کتابخانة صدر.
17. الحسيني، عبدالرشيدبن‌عبدالغفور (1337) فرهنگ رشيدي. تصحيح محمد عباسي. ج1. تهران‌ـ شاه‌آباد: کتابفروشي باراني.
18. خاقاني، افضل‌الدين (1382) ديوان خاقاني شرواني. به‌کوشش ضياء‌الدين سجادي. تهران: زوار.
19. دهخدا، علي‌اکبر (1377) لغت‌نامة فارسي. تهران: دانشگاه تهران/ مؤسسة لغت‌نامة دهخدا.
20. راوندي، محمدبن‌علي‌بن سليمان (1386) راحة‌الصدور و آية‌السرور در تاريخ آل سلجوق. تصحيح محمد اقبال. تهران: اساطير.
21. رامپوري، غياث‌الدين محمد (بي‌تا) غياث‌اللغات. ج1. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: کانون معرفت.
22. رشيدالدين فضل‌الـله (1381) جامع‌التواريخ. به‌کوشش محمد دانش‌پژوه و محمد مدرسي. ج1. تهران: علمي و ‌فرهنگي.
23. زجاجي (1383) همايون‌نامه (تاريخ منظوم حکيم زجاجي). به‌تصحيح علي پيرنيا. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي.
24. ساکت، محمدحسين (1365) نهاد دادرسي در اسلام؛ پژوهشي در روند و روش دادرسي و سازمان‌هاي وابسته از آغاز تا سدة سيزدهم هجري. مشهد: آستان قدس رضوي.
25. سامي، شمس‌الدين (1317 ق). قاموس ترکي. ويرايش احمد جودت. استانبول: اقدام مطبعه سي.
26. سراج، منهاج (1363) طبقات ناصري. تصحيح عبدالحي حبيبي. ج2. تهران: دنياي کتاب.
27. سرهندي، يحيي بن احمد (1382) تاريخ مبارکشاهي. ج1. به‌کوشش محمد هدايت حسين. تهران: اساطير.
28. سمرقندي، کمال‌الدين عبدالرزاق (1383) مطلع سعدين و مجمع بحرين. ج1/ دفتر 2. به‌اهتمام عبدالحسين نوايي. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
29. سنايي، مجدودبن‌آدم (1388) ديوان سنايي غزنوي. به‌اهتمام محمدتقي مدرس رضوي. تهران: سنايي.
30. سوزني، محمدبن‌مسعود (1344) ديوان حکيم سوزني سمرقندي. به اهتمام ناصرالدين شاه‌حسيني. تهران: سپهر.
31. سيفي هروي، سيف‌بن‌محمد (1383) تاريخنامة هرات. به‌کوشش غلامرضا طباطبايي مجد. ج1. تهران: اساطير.
32. شبانکاره‌اي، محمدبن‌علي (1376) مجمع‌الانساب. ج1. تصحيح ميرهاشم محدث. تهران: اميرکبير.
33. شريک امين، شميس (1357) فرهنگ اصطلاحات ديواني دوران مغول. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ايران.
34. صابي، هلال‌بن‌محسن (1346) رسوم دارالخلافه. ترجمة محمدرضا شفيعي‌کدکني. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
35. طوسي، نظام‌الملک (1387) سيرالملوک. به اهتمام هيوبرت دارک. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
36. عطار نيشابوري، فريدالدين محمد (1386) مصيبت‌نامه. تهران: سخن.
37. عوفي، محمد (1335) لباب‌الالباب. تصحيح محمد قزويني و ادوارد براون. به‌کوشش سعيد نفيسي. تهران: کتابفروشي ابن‌سينا.
38. فرشته، محمدقاسم بن غلامعلي (1387) تاريخ فرشته (از آغاز تا بابر). به‌کوشش محمدرضا نصيري. ج1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
39. کاشغري، محمودبن‌حسين (1375) ديوان لغات‌الترک. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
40. کرماني، افضل‌الدين ابوحامد (1326) تاريخ افضل يا بدايع‌الازمان. به‌کوشش مهدي بياني. تهران: دانشگاه تهران.
41. ماوردي، ابي‌الحسن علي‌بن‌محمد (1416ق) الاحکام‌السلطانيه. به تحقيق عصام فارس الحرستاني و محمد ابراهيم الزغلي. بيروت: المکتب الاسلامي.
42. محيط طباطبايي، محمد (1346الف) «دادگستري در ايران از انقراض ساساني تا ابتداي مشروطيت». وحيد. شمارة 43: 596-603.
43. محيط طباطبايي، محمد (1346ب) «دادگستري در ايران از انقراض ساساني تا ابتداي مشروطيت». وحيد. شمارة 43: 729-736.
44. مدرسي طباطبايي، حسين (1366) «ديوان مظالم». فرهنگ ايران‌زمين. ش27: 98-118.
45. معزي، محمدبن‌عبدالملک (1318) ديوان امير معزي. تصحيح عباس اقبال. تهران: کتابفروشي اسلاميه.
46. معوض، احمد (1355) «دادرسي در عهد سلجوقيان و خوارزمشاهيان». بررسي‌هاي تاريخي. شمارة 63: 13-36.
47. معين، محمد (1371) فرهنگ فارسي. ج1. تهران: اميرکبير.
48. مولوي، جلال‌الدين محمد (1387) غزليات شمس تبريز. به کوشش محمدرضا شفيعي‌کدکني. ج1. تهران: سخن.
49. مولوي، جلال‌الدين محمد (1363) کليات شمس. تصحيح بديع‌الزمان فروزانفر. ج2. 3 و 4. تهران: اميرکبير.
50. مولوي، جلال‌الدين محمد (1375) مثنوي. تصحيح رينولد نيکلسن. ج4 و 5. تهران: توس.
51. ميرزا سميعا (1368) تذکرة‌الملوک. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: اميرکبير.
52. ناظم‌الاطباء (1343) فرهنگ نفيسي. ج2. تهران: کتابفروشي خيام.
53. نرشخي، ابوبکر محمد بن جعفر (1363) تاريخ بخارا. ترجمة ابونصر احمد بن محمد بن نصر القبادي. تصحيح مدرس رضوي. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
54. نظام‌الدين يحيي‌بن‌صاعدبن‌احمد (1394) حدايق‌السير. زيرِ نظر محمد پارسانسب. با همکاري معصومه اسدنيا و مريم سيدان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي.
55. نظام‌الملک، حسن‌بن‌علي (1389) سيرالملوک. به‌کوشش هيوبرت دارک. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
56. ورهرام، غلامرضا (1368) نظام حکومت ايران در دوران اسلامي. تهران: مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Seyedan M. “Amir-e- dad”: A Governmental Position in Some of Persian Literary and Historical Texts. Persian Language and Literature 2016; 24 (80) :91-113
URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-2607-fa.html

سیدان مریم. امیر داد: منصبی دیوانی در تعدادی از متون تاریخی و ادبی فارسی. زبان و ادبيات فارسی. 1395; 24 (80) :91-113

URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-2607-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 24، شماره 80 - ( مقالات منتشر شده 1395 ) برگشت به فهرست نسخه ها
دوفصلنامه  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی Half-Yearly Persian Language and Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.09 seconds with 42 queries by YEKTAWEB 4666