[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
آمار نشریه::
::
شناسنامه نشریه
..
پایگاه‌های نمایه‌کننده

  AWT IMAGE   AWT IMAGE 
 AWT IMAGE   AWT IMAGE 
   

   

..
پایگاه‌های اجتماعی
     
ACADEMIA
 
..
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
نظرسنجی
نظر شما در مورد عملكرد دوفصلنامه زبان و ادبيات فارسي چيست؟
عالي
خوب
متوسط
ضعيف
   
..
:: جلد 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) ::
جلد 29 شماره 90 صفحات 146-119 برگشت به فهرست نسخه ها
واکاوی جلوه‌های زبان فارسی در متون کهن فقه اسلامی
مصطفی ذوالفقارطلب* 1، محمد جمالی2
1- دانشگاه تهران ، zolfaghar49@ut.ac.ir
2- دانشگاه تهران
چکیده:   (2884 مشاهده)
زبان به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم فرهنگ هر جامعه در تبادل اندیشه‌های مختلف، نقش اساسی ایفا می‌کند. از سوی دیگر، دانش فقه به‌عنوان یکی از علوم شرعی کاربردی، رسالت استنباط احکام شرعی عملی مکلفان را بر عهده دارد. توصیف و تحلیل عناصر زبانی فارسی در متون کهن فقهی و آثار فقهی آن، هدف این پژوهش است. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی، ضمن استقرا، نمونه‌هایی از واژه‌ها و عناصر زبان فارسی در متون برگزیده کهن فقهی را به دست می‌دهد، برخی ویژگی‌های زبانی، دستوری و نحوی این نمونه‌ها تحلیل می‌کند و برخی ویژگی‌های برجسته نظیر کاربرد توأمان واژه‌های فارسی وعربی، تغییر ساختار نحوی جمله، و تغییر معنایی، تحول واجی و آوایی و تحریف واژه‌های فارسی در منابع کهن فقهی عربی و فارسی را دقیق‌تر بررسی می‌کند.
 نتایج این پژوهش حاکی از آن است که زبان فارسی در میان زبان‌های غیرعربی در متون کهن فقهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ به‌طوری‌که اغلب واژه‌های غیرعربی در این متون از زبان فارسی اقتباس و معرّب شده‌اند. در کنار منابع کهن فقهی به زبان عربی، اندک منابع ارزشمند کهن فقهی به زبان فارسی نیز وجود دارند که به‌عنوان نمونه‌هایی از کاربرد زبان فارسی به‌عنوان زبان دین از ارزش بی‌مانندی برخوردارند. این بررسی‌ می‌دهد که اغلب مؤلفان متون کهن فقهی عربی که از زبان فارسی اثر پذیرفته‌اند، از دیار فارس یا آشنا به زبان فارسی بوده و یا فقهای عرب‌زبانی بوده‌اند که زندگی اجتماعی مسلمانان فارسی‌زبان در آثار آنان تجلی یافته است. در پژوهش حاضر به دو بخش از این آثار فقهی دقیق‌تر پرداخته شده است. نخست، حکم ترجمه فارسی قرائت سوره «فاتحه» در نماز که مذاهب فقهی در این مسئله دارای سه دیدگاه متمایز هستند. با بررسی ادله و مستندات این دیدگاه‌ها، دیدگاه تفصیلی ناظر بر جواز ترجمه فارسی سوره فاتحه در حالت عدم توانایی بر قرائت درست و عدم جواز آن در حالت توانایی بر قرائت درست، دیدگاه برگزیده است. دیگر، دیدگاه فقهی جاری ساختن طلاق به زبان فارسی که در این مسئله دو دیدگاه متمایز وجود دارد. قول برگزیده در این مسئله، دیدگاه ناظر بر صحت و امکان فقهی وقوع طلاق به زبان هر قومی است.
واژه‌های کلیدی: زبان فارسی، متون کهن فقهی فارسی، مذاهب فقهی، فقه اسلامی، زبان دین
متن کامل [PDF 1235 kb]   (738 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. قرآن کریم.
2. آذرنوش، آذرتاش (1391) فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی. تهران: نی.
3. ابن‌انس، مالک (1415) المدونة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
4. ابن‌حجر الهیتمی، احمدبن‌محمد (1357) تحفة المحتاج في شرح المنهاج. بی‌جا: المكتبة التجارية الكبرى.
5. ابن‌زاهد، محمدبن‌احمد (1431) ترغیب الصلوة. استانبول: دارالشفقة.
6. ابن‌الصلاح، عثمان‌بن‌عبدالرحمن (1407) فتاوى ابن‌الصلاح. بیروت: عالم الكتب.
7. ابن‌عابدین، محمدامین (1412) رد المحتار على الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
8. ابن‌قدامه، عبدالـله‌بن‌احمد (1388) المغني. قاهره: مكتبة القاهرة.
9. ابن‌مازه البخاري، محمودبن‌احمد (1424) المحيط البرهاني في الفقه النعماني. بیروت: دارالکتب العلمیة.
10. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414) لسان‌العرب. بیروت: دار صادر.
11. ابن‌نجيم المصري، زین‌الدین‌بن‌ابراهیم (بی‌تا) البحر الرائق شرح كنز الدقائق. بی‌جا: دارالكتاب الاسلامي.
12. انصاری، علی‌بن‌ابی‌یحیی (1414) اللباب. دمشق: دارالقلم.
13. انوری، حسن (1398) دستور زبان فارسی. تهران: دانشگاه پیام‌نور.
14. بابرتی، محمدبن‌محمد (بی‌تا) العناية شرح الهداية. بیروت: دارالفکر.
15. بخاری، عبدالعزیزبن‌احمد (بی‌تا) كشف‌الأسرار شرح أصول البزدوي. بی‌جا: دارالکتاب الاسلامی.
16. بغدادی، عبدالوهاب‌بن‌علی (1420) الاشراف. بی‌جا: دار ابن‌حزم.
17. بهوتی، منصوربن‌یونس (بی‌تا) كشاف القناع عن متن الإقناع. بیروت: دارالکتب العلمیة.
18. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1407) الصحاح. بیروت: دارالعلم للملايين.
19. جوینی، عبدالملک‌بن‌عبدالـله (1428) نهاية المطلب في دراية المذهب. بی‌جا: دارالمنهاج.
20. جوینی، عطاملک (1394) عطائیه در فقه شیعه. قم: مورخ.
21. حاجي‌خليفه، مصطفی‌بن‌عبدالـله (1941) كشف‌الظنون عن أسامي الكتب والفنون. بغداد: مکتبة‌المثنی.
22. حلی، جعفربن‌حسن (1418) المختصر النافع في فقه الإمامية‌. قم: مؤسسة المطبوعات الدينية‌.
23. خن، مصطفی‌سعید (1421) أثر الإختلاف فی القواعد الأصولیة فی اختلاف الفقهاء. بیروت: مؤسسة الرسالة.
24. دردیر، احمدبن‌محمد (بی‌تا) الشرح الصغیر. قاهره: دارالمعارف.
25. دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
26. رازی، محمد‌بن‌ابی‌بکر (1420) مختار الصحاح. بیروت: المكتبة العصرية.
27. رافعي، عبدالکریم‌بن‌محمد (1417) العزيز شرح الوجيز. بیروت: دارالکتب العلمیة.
28. رویانی، عبدالواحدبن‌اسماعیل (2009) بحر المذهب. بیروت: دارالكتب العلمية.
29. زرکلی، خیرالدین‌بن‌محمود (2002) الأعلام. بیروت: دارالعلم للملايين.
30. سارلی، ناصرقلی (1387) زبان فارسی معیار. تهران: هرمس.
31. سبکی، عبدالوهاب (1413) طبقات الشافعية الكبرى. بی‌جا: هجر للطباعة والنشر والتوزيع.
32. سرخسی، محمدبن‌احمد (1414) المبسوط. بیروت: دارالمعرفة.
33. سُّغْدي، علی‌بن‌الحسین (1404) النتف في الفتاوى. عمان: دارالفرقان.
34. سمرقندی، حکیم (1348) السواد الأعظم. مترجم ناشناس. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
35. سمرقندی، محمدبن‌احمد (1414) تحفة الفقهاء. بیروت: دارالکتب العلمیة.
36. سيوطی، جلال الدین (1411) الأشباه والنظائر. بیروت: دارالکتب العلمیة.
37. شافعی، محمدبن‌ادریس (1410) الأم. بیروت: دارالمعرفة.
38. شربيني، محمدبن‌احمد (1415) مغني المحتاج. بیروت: دارالکتب العلمیة.
39. شیبانی، محمدبن‌حسن (بی‌تا) الأصل. کراچی: ادارة القرآن و العلوم الاسلامية.
40. شیرازی، ابراهیم‌بن‌علی (بی‌تا) المهذب. بیروت: دارالکتب العلمیة.
41. صالحی امیری، سیدرضا (1389) انسجام ملی و تنوع فرهنگی. تهران: مجمع تشخيص مصلحت نظام مركز تحقيقات استراتژيك.
42. طیب، زهیر و علي‌محمد مؤذنی (1399) «خوانش فارسی از فقه اسلامی در دورۀ عراقی، متن‌پژوهی نسخۀ خطی کتاب ترغیب الصلوة در باب فقه و احکام نماز». کارنامة متون ادبی دورة عراقی. شماره 1: 21-45.
43. ظاهری، علی‌بن‌احمد (بی‌تا) المحلى بالآثار. بیروت: دارالفکر.
44. عاملی، محمد‌بن‌مکی (1419) ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة‌. قم: مؤسسه آل‌البيت عليهم‌السلام‌.
45. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (بی‌تا) العین. بی‌جا: مکتبة الهلال.
46. فیومی، احمدبن‌محمد (بی‌تا) المصباح المنير. بیروت: المكتبة العلمية.
47. قرافي، احمد‌بن‌ادریس (1994) الذخیرة. بیروت: دارالغرب الاسلامي.
48. کاسانی، ابوبكربن‌مسعود (1406) بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع. بیروت: دارالکتب العلمیة.
49. کرمانی، حرب‌بن‌اسماعیل (1434) مسائل حرب‌بن‌اسماعيل الكرماني (الطهارة والصلاة). بیروت: الريان.
50. مرداوی، علی‌بن‌سلیمان (بی‌تا) الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف. بی‌جا: دارإحياء التراث العربي.
51. مسلمانیان قبادیانی، رحیم (1376) زبان و ادب فارسی در فرارود. تهران: وزارت امور خارجه.
52. المنجد، صلاح‌الدین (1398) المفصل فی الألفاظ الفارسیة المعرّبة. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
53. نجفی، محمدحسن (1404) جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام‌. بیروت: دارإحياء التراث العربي‌.
54. نرشخی، ابوبکر (بی‌تا) تاریخ بخارا. ترجمة ابونصر قباوی. بی‌جا: ایران تاریخ.
55. نووي، یحیی‌بن‌شرف (بی‌تا) المجموع شرح المهذب. بیروت: دارالفکر.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Zolfaghartalab M, Jamali M. Analyzing the Effects of Persian Language in Ancient Islamic Jurisprudence Texts. Persian Language and Literature 2021; 29 (90) :119-146
URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-3948-fa.html

ذوالفقارطلب مصطفی، جمالی محمد. واکاوی جلوه‌های زبان فارسی در متون کهن فقه اسلامی. زبان و ادبيات فارسی. 1400; 29 (90) :119-146

URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-3948-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها
دوفصلنامه  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی Half-Yearly Persian Language and Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.09 seconds with 42 queries by YEKTAWEB 4666