:: سال 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) ::
جلد 29 شماره 90 صفحات 195-173 برگشت به فهرست نسخه ها
کثرت‌اندیشی، فساد عقیده یا کمال اخلاقی (بررسی دو رویکرد متقابل در تذکره‌های ادبی ایران و هند)
محمود فتوحی1 ، فاطمه رضوی 2
1- دانشگاه فردوسی مشهد
2- دانشگاه فردوسی مشهد ، razavi.f@hotmail.com
چکیده:   (1925 مشاهده)
ادبیات فارسی، در طول قرن‌ها، بستر آرامی ‌برای شکل‌گیری و بیان اندیشه ایرانی فراهم کرده است. یکی از این اندیشه‌ها که در قرون دهم تا دوازدهم هجری، هم‌زمان با حکومت صفویان در ایران و تیموریان گورکانی در هند، اوج گرفته و باورهایی همچون آزاداندیشی، شادخواری و باطنی‌گرایی را گسترش داده، اندیشۀ کثرت‌گرایی یا وسعت مشرب است. این تفکر با جریان مهاجرت فرهیختگان به هند در دو شاخۀ ایران و هند رشد کرد و در معانی مختلف و گاه متضاد، از طاغی‌گری و بدمذهبی تا غایت کمالات معنوی و پاک‌دینی، کاربرد یافت. این جستار از خلال تبیین این دیدگاه در تذکره‌های شعری به تفاوت و تمایز آن در این‌دو جغرافیای سیاسی می‌پردازد و نشان می‌دهد که معانی وسعت مشرب در تذکره‌های شعری در ایران و هند چگونه از فضای سیاسی و فرهنگی این دو اقلیم متأثر است.
 
واژه‌های کلیدی: کثرت‌گرایی، وسعت مشرب، آزاداندیشی، شادخواری، اباحی‌گری، باطنی‌گرایی، تشیع صفوی، تیموریان هند
متن کامل [PDF 826 kb]   (462 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آقامحمدی، مسیح (۱۳۸۸) «اساس ایدئولوژیک سبک هندی». ترجمة شهروز رشید. در: صائب تبریزی، شاعر وسیع مشرب. به‌کوشش محمدعلی حسینی. تهران: دنیای نو: ۱۰۹-۱۲۲.
2. اسفندیار کیخسرو (محسن فانی) (1362) دب‍س‍ت‍ان‌ م‍ذاه‍ب. ب‍ا ی‍ادداش‍ت‌های رح‍ی‍م‌ رض‍ازاده ‌م‍ل‍ک‌. ت‍ه‍ران‌: طه‍وری.
3. اسکندربیگ، منشی ترکمان (1334) تاریخ عالم‌آرای عباسی. جلد 1 و 2. تهران: چاپخانة موسوی.
4. اسیر شهرستانی، جلال‌بن‌مؤمن (1384) دیوان اسیر شهرستانی. تصحیح و تحقیق غلامحسین شریفی ولدانی. تهران: میراث مکتوب.
5. اشرف مازندرانی، محمدسعید (1373) دیوان اشعار. به‌کوشش محمدحسن سیدان. تهران: موقوفات افشار.
6. ‏اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمدبن‌محمد (1389) ‏عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. تصحیح ذبیح‌الـله صاحبکاری و آمنه فخراحمد‬.‏‫ تهران‬: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
7. بدائونی، عبدالقادر (1868) منتخب‌التواریخ. تصحیح احمدعلی و ولیم ناسیلیس. هندوستان: کلکته.
8. بیدل دهلوی، عبدالقادر (1363) دیوان غزلیات عبدالقادر بیدل دهلوی. تصحیح خلیل‌الـله خلیلی. تهران: بین‌الملل.
9. جامی، نورالدین عبدالرحمن (1370) نفحات‌الانس من حضرات القدس. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
10. ح‍اف‍ظ‌اب‍رو، ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ (1380)‏ زبدة‌التواریخ. ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ سیدک‍م‍ال‌ ح‍اج‌س‍ی‍دج‍وادی‌. ت‍ه‍ران‌: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
11. حزین لاهیجی، محمدعلی‌ابی‌طالب (1384) دیوان حزین لاهیجی. تصحیح ذبیح‌الـله صاحبکار. تهران: سایه.
12. رازی‌، ام‍ی‍ن‌ اح‍م‍د (1340) تذکرۀ هف‍ت‌ اق‍ل‍ی‍م‌. ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ ج‍واد ف‍اض‍ل‌. ت‍ه‍ران: ‌ع‍ل‍م‍ی.
13. رضوی، فاطمه و محمود فتوحی (1398) «وسعت مشرب، پاسخ فرهیختگان شاعر به سیاست‌های صفویه». ویژه‌نامة نامۀ فرهنگستان (شبه‌قاره). شمارة 9: 9-49.
14. زرین‌کوب، عبدالحسین (1371) از چیزهای دیگر. تهران: سخن.
15. سام‌میرزا صفوی (1389) تحفة سامی. تصحیح و تعلیقات فاطمه انگورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
16. سیوری راجر (1380) درباب صفویان. ترجمة رمضانعلی روح‌الهی. تهران: مرکز.
17. شوکت بخاری، محمداسحاق (1382) دیوان شوکت بخاری. تصحیح سیروس شمیسا. تهران: فردوس.
18. صائب تبریزی، محمدعلی (1365) دیوان اشعار. تصحیح محمد قهرمان. تهران: علمی ‌فرهنگی.
19. کاشی، تقی‌الدین (1384) خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (بخش کاشان). تصحیح عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنمویی. تهران: میراث مکتوب.
20. کاشی، تقی‌الدین (1386) خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (بخش اصفهان). تصحیح عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنمویی. تهران: میراث مکتوب.
21. ک‍اشی‌، ت‍قی‌‌الدین محمدبن‌علی (1392الف) خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (بخش شیراز و نواحی آن). تصحیح نفیسه ایرانی. تهران: میراث مکتوب‏‫. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
22. کاشی، تقی‌الدین (1392ب) خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (شعرای گیلان و دارالمرز مازندران). تصحیح ام‌البنین صادقی. تهران: سفیر اردهال.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
23. کاشی، تقی‌الدین (1393) خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (بخش خراسان). تصحیح عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنمویی. تهران: میراث مکتوب.
24. نجیب کاشانی، نورالدین محمد (1382) دیوان نجیب کاشانی. تصحیح اصغر دادبه و مهدی صدری. تهران: میراث مکتوب.
25. نظیری نیشابوری، محمدحسین (1340) دیوان نظیری نیشابوری. تصحیح مظاهر مصفا. تهران: امیرکبیر و زوار.
26. نوایی، امیرعلیشیر نوایی (1363) مجالس النفائس. به‌اه‍ت‍م‍ام‌ ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر ح‍ک‍م‍ت‌. ت‍ه‍ران‌: م‍ن‍وچ‍ه‍ری‌.
27. وحید قزوینی، میزرا محمدطاهر (1394) دیوان وحید قزوینی. تهران: مجلس شورای اسلامی.
28. هلالی جغتایی، نورالدین (1337) دیوان هلالی جغتایی. تصحیح سعید نفیسی. تهران: طهوری.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها