:: سال 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) ::
جلد 29 شماره 90 صفحات 301-271 برگشت به فهرست نسخه ها
سبک‌شناسی غزلیات ابتهاج براساس زبان‌شناسی نقش‌گرا (رویکرد فعل‌محور)
محمدتقی یوسفی1 ، لیلا هاشمیان 2
1- دانشگاه بوعلی سینا
2- دانشگاه بوعلی سینا ، dr_hashemian@yahoo.com
چکیده:   (2189 مشاهده)
در رهیافت معنامحور نقش‌گرایی، سازه‌های زبان با توجه به سه دیدگاه ویژه اندیشگانی، بینافردی، و متنی بررسی می‌شوند. این سه دیدگاه، که در اصطلاح فرانقش نامیده می‌شوند، اساس زبان­شناسی نقش­گرا را شکل می­دهند. هلیدی، بنیان‌گذار زبان‌شناسی نقش‌گرا، معتقد است الگوهای تجربه و مفاهیم ذهنی خالقان آثار در قالب فرآیندهای فعلی نقش اندیشگانی نمود پیدا می‌کند؛ بنابراین، می‌توان با بررسی انواع فرآیندها، و عوامل و موقعیت‌های سازنده آنها، از اندیشه‌ها و تجربیات پدیدآورندگان آثار ادبی آگاهی یافت و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آنها را تجزیه و تحلیل کرد. با این هدف و در قالب پژوهشی توصیفی‌ـ‌تحلیلی، غزلیات ابتهاج، برمبنای گفتمان‌های سازنده آن، به سه مقطع تاریخی تقسیم شده و پس از تعیین بسامد و توصیف کارکرد فرآیندهای فعلی به‌منزله شاخصی سبکی، زمینه‌های شکل‌دهنده آنها تحلیل شده است. یافته‌ها کاربست فراوان فرآیند مادی و پس از آن فرآیند رابطه‌ای را نسبت به دیگر متغیرهای زبان‌شناسی نقش‌گرا نشان می‌دهد. علت بسامد فراوان و نوع کاربرد فرآیندهای نام‌برده، و نیز نمود اندک دیگر فرآیندهای اصلی و فرعی نقش اندیشگانی در غزل ابتهاج را باید در عواملی چون تأثیر محتوا بر شکل‌گیری زبان اثر، دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی روزگار شاعر، روحیات خاص سایه، سبک ویژه او، اهمیت نقش مخاطب در بوطیقای اندیشگانی او، و نیز اثرپذیری او از سبک شاعران پیشین و معاصر با او جست‌وجو کرد.
 
واژه‌های کلیدی: دستور نقش‌گرای نظام‌مند، فرانقش اندیشگانی، فرآیندهای فعلی، هالیدی، ابتهاج
متن کامل [PDF 1280 kb]   (700 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آقاگل‌زاده، فردوس (1384) «کاربرد آموزه‌های زبان‌شناسی نقش‌گرا در تجزیه و تحلیل متون ادبی». مجلة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. سال سی‌وهشتم. شمارة 149: 1-21.
2. آقاگل‌زاده، فردوس و عالیه کرد زعفرانلو، و حسین رضوانیان (1390) «سبک¬¬شناسی داستان بر¬اساس فعل: رویکرد نقش¬گرا». سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی. سال چهارم. شمارة 1: 243-254.
3. ابتهاج، هوشنگ (1385) سیاه‌مشق. چاپ سیزدهم. تهران: کارنامه.
4. الهیان، لیلا و مجتبی منشی‌زاده (1394) «بررسی سبک‌شناختی فعل در گلستان متأثر از حوزة تعلیمی آن با رویکرد نقش‌گرای نظام‌مند». جستارهای زبانی. سال ششم. شمارة 6: 259-297.
5. امیرخانلو، معصومه (1394) «سبک‌شناسی غزلیات حافظ براساس فعل رویکرد نقش‌گرا». ادب فارسی. سال پنجم. شمارة 2: 169-186.
6. ایشانی، طاهره و معصومه نعمتی قزوینی (1392) «بررسی انسجام و پیوستگی در سورة صف با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا». مجلة ایرانی زبان و ادبیات عربی. سال نهم. شمارة 27: 65-95.
7. پورقاسمی، سمیه (1392) تأثیر غزلیات شمس بر غزلیات هوشنگ ابتهاج از نظر صورت و معنا. پایان‌نامة کارشناسی‎ارشد زبان و ادبیات فارسی. استاد راهنما: محبوبه مباشری. دانشگاه الزهراء.
8. پورنامداریان، تقی و طاهره ایشانی (1389) «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا». مجلة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی. سال هجدهم. شمارة 67: 7-43.
9. تولان، مایکل (1386) روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی-انتقادی. ترجمة سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سخن.
10. خان‌جان، علیرضا و زهرا میرزا (1385) «درآمدی بر شعرشناسی نقش‌گرا (رویکردی زبان‌شناختی)». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. سال چهارم. شمارة 7: 83-110.
11. سارلی، ناصر قلی و طاهره ایشانی (1390) «نظریة انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینة فارسی (قصة نردبان)». زبان‌پژوهی. سال دوم. شمارة 4: 51-77.
12. ساورسفلی، سارا (1387) ای عشق همه بهانه از توست (نقد، تحلیل و گزینة اشعار هوشنگ ابتهاج). تهران: سخن.
13. سیف، عبدالرضا و آزاد محمودی (1384) «سایة حافظ در غزل‌های سایه (هوشنگ ابتهاج)». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دورة پنجاه‌وششم. شمارة 3: 55-72.
14. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1390) با چراغ و آینه. تهران: سخن.
15. شهریار، سیدمحمدحسین (1356) کلیات دیوان شهریار. تهران: معرفت.
16. عالی عباس‌آباد، یوسف (1390) جریان‌شناسی شعر معاصر. تهران: سخن.
17. عظیمی، میلاد و عاطفه طیه (1391) پیر پرنیان‌اندیش (در صحبت سایه). تهران: سخن.
18. فتوحی، محمود (1390) سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چاپ دوم. تهران: سخن.
19. مرادی، عبداله، مظاهر نیکخواه و حسین خسروی (1398) «سبک‌شناسی جامع غزلیات هوشنگ ابتهاج». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی. سال دوازدهم. شمارة 2: 349-368.
20. مهاجر، مهران و محمد نبوی (1376) به‌سوی زبان‌شناسی شعر، رهیافتی نقش‌گرا. تهران: مرکز.
21. هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1393) زبان، بافت و متن؛ جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناختی. ترجمة مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی. تهران: علمی.
22. Boolr,T & m. Boolr (1997)"functional Analysis of English: A Hallidayan Approach".2 edition. New York: Arnold.
23. Eggins, Suzanne(2007) "An introduction to systemic functional linguistics". Reprinted: New York.
24. Halliday, m.a.k, & ch.Mattissen(2004) "An introduction on to functional Grammar". 3rd . London: Britain. p174.
25. Halliday, m.a.k,(1985) "An introduction on to functional Grammar" .london :Edward Arnold .
26. Halliday, m.a.k (2002) "on language .edited by Jonathan Webster". First published .London.
27. Leech,G (1987) "stylistics and functionalism :The linguistics of writing": Manchester university press.
28. Renkema, J(1993) " Discourse studies: An introductory text book" .Amsterdam: Johan Benjamins. [DOI:10.1075/z.69]
29. Simpson, p.(2004) stylistics: A Resource Book for students. London: Routledge. [DOI:10.4324/9780203496589]

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 29، شماره 90 - ( 4-1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها