:: سال 29، شماره 91 - ( 9-1400 ) ::
جلد 29 شماره 91 صفحات 82-57 برگشت به فهرست نسخه ها
واکاوی مفاخره در شعر فارسی با استفاده از نظریه میدان ادبی بوردیو
محمد پارسانسب1 ، فاطمه احمدی‌زاده کهن 2
1- دانشگاه خوارزمی
2- دانشگاه خوارزمی ، f.ahmadizadeh1412@yahoo.com
چکیده:   (1929 مشاهده)
مفاخره در مقام مضمونی شعری یا به‌عنوان زیرگونه‎ای ادبی، در دیوان‎های شاعران کلاسیک فارسی حضوری پررنگ دارد. این جستار با رویکردی تحلیلی در پی واکاوی مفاخره در شعر شاعرانی چون منوچهری دامغانی، سنایی غزنوی، و خاقانی شروانی برپایه نظریه میدان بوردیو است. به‌این‌منظور، پس از استخراج نمونه‌هایی از قصاید مفاخره‎آمیز این شاعران و درنظرگرفتن مسائل تاریخی و اوضاع اجتماعی حاکم بر دوره‌های موردنظر و منش و  ذهنیت شاعران، کوشش کردیم نمونه‌ها را براساس چهار قاعده میدان ادبی بوردیو (منش، سرمایه، منازعه و بی‌غرضی) تحلیل کنیم. نتایج بررسی‏ها نشان داد که منوچهری، به‌دلیل گرایش به میدان قدرت، برای رسیدن به نام و نان و تثبیت موقعیت خود، شعر و هنرش را برای مدح و مفاخره به این میدان اختصاص داده و اصل بی‌غرضی میدان ادبی را، که در پی ناب‌سازی ادبیات است، رعایت نکرده و به‌همین‌دلیل به حاشیه میدان رانده شده‌ است. اما، با تغییر میدان قدرت در عهد غزنویان دوم و دوره سلجوقی و تغییر احوال شاعران به‌دلیل مسائل و پریشانی‌های به‎وجودآمده، شاعرانی چون سنایی و خاقانی با توجه به منش خاص خود از میدان قدرت فاصله گرفتند و در پی ناب‌سازی ادبیات و مبارزه با میدان قدرت برآمدند که دراین‌میان، خاقانی، به‌دلیل بی‌غرضی و رعایت قواعد میدان ادبی، توفیق بیشتری نسبت به سنایی غزنوی داشته است.
واژه‌های کلیدی: بوردیو، نظریه میدان، مفاخره در شعر فارسی، منوچهری دامغانی، سنایی غزنوی، خاقانی شروانی
متن کامل [PDF 6315 kb]   (455 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. اسکارپيت، روبر (1392) جامعه‌شناسي ادبيات. ترجمة مرتضي کُتُبي. چاپ يازدهم. تهران: سمت.
2. بورديو، پي‌ير (1379) «تکوين تاريخي زيباشناسي ناب». ترجمة مراد فرهادپور. ارغنون. شمارة 17: 166-150.
3. بورديو، پي‌ير (1380) نظرية کنش. ترجمة مرتضي مرديها. تهران: نقش‌نگار.
4. بورديو، پي‌ير (1393) تمايز: نقد اجتماعي قضاوت‌هاي ذوقي. ترجمة حسن چاوشيان. چاپ سوم. تهران: ثالث.
5. پرستش، شهرام و ساناز قرباني (1391) «سرگذشت سيمين دانشور در ميدان ادبي ايران». جامعه‌شناسي هنر و ادبيات. سال چهارم. شمارة 1: 31-52.
6. پرستش، شهرام (1393) روايت نابودي ناب: تحليل بورديويي بوف کور در ميدان ادبي ايران. چاپ دوم. تهران: ثالث.
7. پرستش، شهرام (1396) «بررسي ساختاري زيرميدان توليد شعر در ايران». جامعه‌شناسي هنر و ادبيات. سال نهم. شمارة 1: 23-38.
8. جمشيدي‌ها غلامرضا و شهرام پرستش (1386) «ديالکتيک منش و ميدان در نظرية عمل پي‌ير بورديو». نامة علوم اجتماعي. شمارة 30: 1-32.
9. جنکيز، ريچارد (1385) پي‌ير بورديو. ترجمة ليلا جوافشان و حسن چاووشيان. تهران: ني.
10. حميدي، مهدي (1371) بهشت سخن. چاپ دوم. تهران: پاژنگ.
11. خاقاني، افضل‌الدين (1385) ديوان خاقاني. تصحيح سيدضياءالدين سجادي. چاپ هشتم. تهران: زوار.
12. رضايي، محمد (1383) «حوزة توليد فرهنگي پي‌ير بورديو»، ماهنامة علوم اجتماعي. سال هفتم. شمارة 6: 51-55.
13. رم‌يار، محمدرضا (1396) صورت‌بندي ميدان داستان کوتاه در ايران (1370-1379) با استفاده از نظرية ميدان‌هاي اجتماعي پي‌يربورديو. استاد راهنما: حسين پاينده. دانشگاه علامه طباطبايي. دانشکدة ادبيات فارسي و زبان‌هاي خارجي.
14. زرين‌کوب، عبدالحسين (1384) سيري در شعر فارسي. چاپ دوم. تهران: سخن.
15. سميعي، کيوان (1361) تحقيقات ادبي. تهران: زوار.
16. سنائي غزنوي، مجدودبن‌آدم (1385) ديوان حکيم سنايي غزنوي. به‌سعي و اهتمام مدرس رضوي. چاپ ششم. تهران: سنايي.
17. شفيعي‌کدکني، محمدرضا (1372) تازيانه‌هاي سلوک (نقد و تحليل چند قصيده از حکيم سنايي). تهران: آگاه.
18. شميسا، سيروس (1370) انواع ادبي. چاپ دوم. تهران: باغ آينه.
19. صفا، ذبيح‌الـله (1369) تاريخ ادبيات در ايران: از آغاز عهد اسلامي تا دورة سلجوقي. چاپ دهم. تهران: فردوس.
20. فروزانفر، بديع‌الزمان (1387) سخن و سخنوران. تهران: زوار.
21. فياض، مهدي و اسماعيل گلرخ‌ماسوله (1398) «مفاخره، جلوه‌اي از نقد شعر در ادب فارسي». پژوهشنامة ادب غنايي. سال هفدهم. شمارة 33: 233-256.
22. کزازي، ميرجلال‌الدين (1389) «خودکم‌بين برمنش». ادب و عرفان. دورة اول. شمارة 4: 10-16.
23. گرنفل، مايکل (1389) مفاهيم کليدي بورديو. ترجمة محمدمهدي لبيبي. تهران: افکار.
24. گريس، ويليام ج. (1363) ادبيات و بازتاب آن. ترجمة بهروز عزب‌دفتري. تهران: آگاه.
25. محبتي، مهدي (1392) نقد ادبي در ادبيات کلاسيک فارسي. تهران: سخن.
26. مقدس‌جعفري، محمدحسن و همکاران (1386) «بورديو و جامعه‌شناسي ادبيات». ادب‌پژوهي. شمارة 2: 94-77.
27. مقصودي، علي و همکاران (1394) «تحليل جامعه‌شناختی اشعار جمال‌الدين محمدبن‌عبدالرزاق اصفهاني براساس نظرية عمل پي‌ير بورديو». نشرية ادب و زبان دانشکدة ادبيات و علوم انساني دانشگاه شهيد باهنر کرمان. سال هجدهم. شمارة 37: 213-233.
28. مؤتمن، زين‌العابدين (1364) شعر و ادب فارسي. چاپ دوم. تهران: زرين.
29. منوچهري دامغاني (1387) ديوان اشعار. به‌کوشش برات زنجاني. تهران: دانشگاه تهران.
30. نيکداراصل، محمدحسين (1389) «بررسي گونه‌هاي فخر در ديوان حافظ». بوستان ادب. دورة دوم. شمارة 3: 223-248.
31. نيکوبخت، ناصر (1380) هجو در شعر فارسي: نقد و بررسي شعر هجوي از آغاز تا عصر عبيد. تهران: دانشگاه تهران.
32. وحيدا، فريدون (1396) جامعه‌شناسي در ادبيات فارسي. چاپ هفتم. تهران: سمت.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 29، شماره 91 - ( 9-1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها