آلکالوئیدها گروه بزرگی از ترکیبات هستند که فعالیت­های شیمیایی، زیستی و فیزیولوژیکی دارند. ترب‌شیر¹ گیاهی است متعلق به تیرۀ شیرپنجه² که منبعی غنی از آلکالوئید است. در پژوهش حاضر، محتوای آلکالوئید تام غدد زیرزمینی ترب‌شیر³ از مریوان و سنندج و ترب‌شیر صغیر⁴ از سنندج و نقده به‌روش اسپکتروفتومتری، براساس واکنش آلکالوئید با محلول بروموکرزول سبز، بررسی شد. هم‌چنین اثر برخی مشخصات خاک منطقه رویش مانند pH خاک، نیتروژن کل، پتاسیم و نوع بافت خاک، ارتفاع منطقه و نیز محتوای نیترات غدد زیرزمینی، بر روی محتوای آلکالوئید تام سنجیده شد. نتایج حاصل از آنالیز داده­ها نشان داد که تفاوت معنی­داری بین محتوای آلکالوئید تام ترب‌شیر جمعیت مریوان (18/1±12/27 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و سنندج (77/0±42/17 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و نیز محتوای آلکالوئید تامترب‌شیر صغیر جمعیت سنندج (655/0±38/15 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و نقده (227/0±4/7 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) وجود دارد. هم‌چنین بین گونه­های مناطق مختلف به‌غیر از ترب‌شیرجمعیت سنندج (77/0±42/17 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و ترب‌شیر صغیرجمعیت سنندج (655/0±38/15 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) تفاوت معنی‌داری مشاهده شد. نتایج نشان داد که محتوای نیترات در گونۀ ترب‌شیر صغیربیش‌تر از میزان آن در ترب‌شیر است. بررسی نمونه­های خاک مناطق نشان داد که بافت خاک در منطقۀ سنندج (ترب‌شیر صغیر) شنی- لومی و در سایر مناطق لومی- رسی بود. خاک همه مناطق از نظر pH، قلیایی ضعیف تشخیص داده شد. نتایج حاصل از بررسی اثر مشخصات خاک منطقۀ رویش بر روی محتوای آلکالوئید تام نشان داد که برخی عوامل بر روی محتوای آلکالوئید تام در جنس ترب‌شیر تأثیر می‌گذارند. به این صورت که، با افزایش مقدار نیتروژن کل، پتاسیم خاک و محتوای نیترات گیاه، مقدار آلکالوئید تام کاهش می­یابد. در حالی­که تأثیر اسیدیته، بافت خاک و ارتفاع منطقه بر محتوای آلکالوئید تام در سطح احتمال 5 درصد معنی­دار نبود.

واژه‌های کلیدی: ترب‌شیر، نیتروژن، پتاسیم، بافت خاک، آلکالوئید تام

متن کامل [PDF 372 kb]   (1370 دریافت)