پژوهش های نوین فیزیک

---

حجم عظیم داده‌های گردآوری شده از بررسی‌های اکتشافی، تا زمانی که به درستی سازمان‌دهی نشوند، نتایج مفید و قابل اطمینانی را نشان نمی‌دهند. تهیه نقشهٔ پتانسیل معدنی با استفاده از روش‌های سنتی و متداول بسیار دشوار و در بعضی مواقع ناممکن است. فناوری سامانهٔ اطلاعات ‌جغرافیایی ضمن آن‌که می تواند در سامان‌دهی اطلاعات مربوط به بررسی‌های اکتشاف ذخایر معدنی استفاده شود، توانایی آن را دارد که تهیه و تلفیق لایه‌های اطلاعاتی مختلف را در قالب مدل‌های گوناگون، با سرعت و دقت بیش‌تری انجام دهد و به‌ منزلهٔ پشتیبانی برای تصمیم‌گیری‌های فضایی استفاده شود. در این مقاله نقشهٔ پتانسیل معدنی اندیس سوناجیل به منظور تعیین نقاط حفاری تهیه شده است. لایه های مورد استفاده شامل لایه های تیپ سنگ شناسی، آلتراسیون، نشانه های کانی سازی، زون ناهنجاری شارژابیلیته و مقاومت ظاهری و آنومالی عناصر مس، مولیبدن و طلا هستند. بعد از آماده‌سازی اطلاعات و تهیهٔ نقشه های فاکتور و وزن‌دهی آن‌ها، این نقشه‌ها در قالب شبکهٔ استنتاجی تلفیق شدند. استفاده از عمل‌گرهای منطق فازی در شبکهٔ استنتاجی ضمن برطرف کردن نقایص موجود در سایر مدل ها، امکان ترکیب انعطاف‌‌پذیرتر نقشه‌های فاکتور را فراهم کرده است. در نقشهٔ پتانسیل معدنی تهیه شده، محتمل‌ترین منطقه از نظر وجود کانی سازی مس پرفیری به‌صورت دو کانون احتمالی شمال شرق و جنوب غرب تعیین شد. در نهایت با انطباق گمانه‌های اکتشافی با نقشه های پتانسیل معدنی، میزان تطابق نتایج بر اساس دو نوع کلاسه‌بندی نقشهٔ پتانسیل معدنی به‌ترتیب برابر 91/90 و 33/83 درصد محاسبه و انجام عملیات حفاری جدید در مناطق مستعد مشخص شده بر روی این نقشه ها توصیه شد. ضمناً در صورت انجام این بررسی‌ها قبل از انجام عملیات حفاری و تنها با فرض حفر نکردن گمانه های اکتشافی در مناطق دارای وضعیت ضعیف یا خیلی ضعیف، با استفاده از نقشه‌های سه و پنج کلاسه به‌ترتیب 8/81 و 9/90 درصد از گمانه ها حفاری نشده و در حدود 500 میلیون تومان در هزینه‌های حفاری صرفه‌جویی می‌شد.

---

امروزه اهمیت بررسی‌‌های دقیق زمین‌شناسی برای شهر‌های دارای پتانسیل خطرات طبیعی برکسی پوشیده نیست. هر چه این بررسی‌ها در مقیاسی دقیق‌تر و به‌ صورت توام انجام پذیرد، نتایج و دستاوردهای بهتری خواهد داشت. با هدف بررسی اثر ساخت‌گاه در میزان تخریب سازه‌ها در شهر بم در کنار بررسی‌های لرزه شناسی، ژئوالکتریک و حفر چندین گمانه ژئوتکنیکی در نقاط مختلف شهر، بررسی رسوبات سطحی و زیر سطحی نیز به انجام رسیده است. پس از تلفیق همه نتایج با استفاده از GIS و نرم افزارهای مختلف کامپیوتری، اطلاعات دقیق و با ارزشی در خصوص چگونگی کیفیت و عمق رسوبات مختلف و سنگ کف در نقاط مختلف شهر، پراکندگی زون‌های شنی، ماسه‌ای و رسی در زیر شهر به دست آمده است. در انتها، نقاط مختلف بر اساس این پژوهش‌ها و تطابق با نقشه میزان تخریب در سطح شهر از لحاظ پهنه‌بندی خطر تفکیک شده و اولویت‌هایی برای انجام اموری نظیر نصب سیستم‌های پیش هشدار معرفی شده‌اند.

---

سیل به عنوان مخرب‌ترین پدیده طبیعی در کشور ایران شناخته شده است که همه ساله تلفات جانی و خسارات مالی بسیاری در نقاط مختلف کشور به بار می‌آورد. پخش سیلاب بر آبخوان، روشی ارزان جهت استفاده بهینه از سیلاب‌ها برای تغذیه مصنوعی و احیاء پوشش گیاهی است که کاهش خسارات ناشی از سیلاب را نیز به همراه دارد. در این تحقیق تعیین مکان‌های مناسب برای پخش سیلاب در حوزه آبخیز میمه، مورد توجه قرار گرفته است. برای این منظور لایه‌های اطلاعاتی شامل شیب، نفوذپذیری سطحی، قابلیت انتقال، ضخامت و کیفیت آبرفت با توجه به بررسی نقشه‌ها، گزارشها، عکس‌های هوایی، تصاویرماهواره‌ای و بررسی‌های میدانی تهیه گردیدند. کلیه لایه‌های اطلاعاتی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی IS رقومی گردیده و با توجه به معیارهای (مختلف و با توجه به اهمیت آنها در مکانیابی عرصه‌های مستعد پخش سیلاب طبقه‌بندی شدند). جهت تلفیق لایه‌های طبقه‌بندی شده سیستم پشتیبانی تصمیم DSS نیز مورد استفاده قرارگرفت. با ورود داده‌های مربوط به تعدادی از پروژه‌های اجرا شده در کشور و مدنظر قرار دادن عملکرد آنها، مدل تهیه شده صحت‌یابی گردید. نتایج نشان دهندهء مناسب بودن مدل برای تعیین مناطق مستعد پخش سیلاب است. به علاوه نتایج برای حوزه آبخیز میمه حاکی از آن است که تقریبا‌ً 10 درصد از عرصه شرایط مطلوب و60 درصد شرایط نسبتاً مطلوب برای پروژه‌های تغذیه مصنوعی از طریق پخش سیلاب بر آبخوان را دارد