پژوهش های نوین فیزیک

---

گیاه نوروزک از تیره نعناع2 و بومی استان خراسان و سمنان است. این گیاه دارای خواص ارزشمند بسیاری است. از جمله، ضددرد، ضدالتهاب، آرام بخش، کاهش‌دهندهٔ قند خون و آنتی‌اکسیدان است. این تحقیق به منظور تعیین بهترین مرحلهٔ رشد و نمو برای استفادهٔ بهینه از خواص ضد باکتریایی برگ گیاه دارویی نوروزک1، اجرا شد. برگ گیاه در سه مرحله‌ٔ مختلف از رشد و نمو (مرحله‌ٔ رویش، مرحلهٔ گل‌دهی و مرحلهٔ رسیدگی بذر) جمع‌آوری و خشک شد. سپس عصارهٔ متانولی برگ در دستگاه تقطیر در خلأ خشک شد. غلظت‌های 5،10،15و20 گرم در لیتر از آن تهیه و به‌روش دیسک دیفوزیون3 بر روی باکتری‌های اسریشیا کولی4، پسدومونوس آروجینوس5 ، استافیلوکوکوس آرئوس6 ، کلبسیلا پنئومونیی7 و پروتئوس میرابیلیس8 اثر داده شد. پس از 24 ساعت، قطر هاله ممانعت از رشد اندازه‌گیری و اثر بازدارندگی این عصاره‌ها با یکدیگر وبا آنتی بیوتیک‌های تتراسایکلین، پنی سیلین و آمپی سیلین مقایسه شد. تجزیه وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار JMP و بر اساس آزمون HSD در سطح اطمینان 95% انجام شد. بیش‌ترین فعالیت ضد باکتریایی برگ در مرحلهٔ گل‌دهی مشاهده شد و در بیش‌تر موارد تفاوت معنی‌داری بین مرحلهٔ گل‌دهی و دو مرحلهٔ دیگر وجود داشت. از سوی دیگر در مورد بعضی از باکتری‌ها تأثیر ضدمیکروبی عصاره برگ به‌ویژه در مرحلهٔ گل‌دهی به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از تأثیر آنتی بیوتیک‌های مذکور و در مواردی مشابه با تأثیر آن‌ها بود. بنا بر این به نظر می‌رسد که بهترین زمان برای بهره‌برداری از خاصیت ضد باکتریایی برگ، مرحله گل‌دهی است. همچنین با توجه به فرایند مقاوم شدن برخی سویه‌ها به آنتی بیوتیک‌های سنتزی رایج، لزوم استفاده از ترکیبات ضد باکتریایی طبیعی می‌تواند ارزشمند باشد که البته این امر پژوهش‌های دقیق‌تری را ایجاب می‌کند

---

تاکسونومی و ریخت‌شناسی 24 جمعیت از سالویا آتروپاتانا(نعناییان) در ایران بررسی شده است. تغییرات ریخت‌شناسی اغلب در تراکم و پوشش کرک در سطح و قاعدۀ ساقه، طول برگ، شکل حاشیۀ برگ، پوشش کرک در سطح برگ، شکل حاشیۀ برگ گل ‌آذینی، پوشش کرک در سطح براکته، پوشش کرک در سطح کاسه‌گل، طول جام گل، پوشش کرک در سطح جام گل و طول خامه مشاهده شده است. به‌منظور تعیین روابط درون گونه‌ای از تحلیل خوشه‌ای با استفاده از ضریب فاصلۀ اقلیدسی و نرم‌افزار SPSS V.11.5 استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل خوشه‌ای حاکی از وجود تنوع در بین جمعیت‌های این گونه است. بر پایۀ نتایج حاصل از این پژوهش، تغییرپذیری ریخت‌شناسی در جمعیت‌های این گونه ناشی از وجود چندشکلی و دورگه‌گیری درون‌گونه‌ای است.

---

سردۀ سالوی متعلق به تیرۀ نعناعیان، دارای پراکنش وسیع جهانی است و مراکز تنوع آن در مدیترانه و آسیاست. تغییرات مورفولوژیکی در این سرده دارای گسترۀ بسیار وسیعی است و شباهت بین گونه‌ها زیاد است، چنان‌که تشخیص مورفولوژیکی گونه‌های این سرده با کلیدهای شناسایی موجود در فلورها سخت و طاقت‌فرسا است. در این تحقیق، 13 گونۀ این سرده در شمال شرق ایران برای ارائۀ کلید شناسایی واضح و کامل‌تر بررسی ریخت‌شناسی )مورفومتریک) شدند. در این بررسی، 79 صفت کمی و کیفی ریخت‌شناسی (رویشی و زایشی) بر روی بیش از 350 نمونه هرباریومی و جمع آوری شده از جمعیت‌های مختلف اندازه‌گیری شدند. داده‌ها با استفاده از آنالیزهای مؤلفۀ اصلی و تک متغیره ارزیابی شدند. صفاتی مانند شکل غنچۀ گل، حلقه کرک‌های درون جام و بیرون‌زدگی جام گل در جدایی گونه‌های این جنس مؤثر بودند. گونۀ سالویا شریفی نیز برای اولین بار از استان‌های خراسان جنوبی و شمالی گزارش می‌شود.

---

جنس مریم گلی از جنس­های مهم تیرۀ نعنائیان است که اغلب گونه­های آن ارزش غذایی و دارویی دارند. در این پژوهش محتوای فنل و فلاونوئید کل و نیز فعالیت آنتی­اکسیدانی عصارۀ متانولی گونۀ سالویا اتیوپیس ارزیابی شد. اجزای موجود در روغن­های ضروری این گونه به‌صورت کمّی و کیفی باGC  و GC-MS آنالیز شد. هم‌چنین فعالیت ضد باکتریایی عصارۀ متانولی روغن‌های ضروری گونۀ بررسی شده به‌ترتیب در برابر شش و دو سویه باکتری گرم مثبت و منفی بررسی شد. نتایج نشان داد که گونۀ سالویا اتیوپیس دارای محتوای ترکیبات فنلی و فعالیت آنتی­اکسیدانی چشم‌گیری است. در بررسی ترکیبات روغن­های ضروری گونۀ بررسی شده 11 ترکیب شناسایی شد که آلفا-کوپاین با مقدار 48/33% فراوان­ترین ترکیب روغن­های ضروری بود. عصارۀ گونۀ بررسی شده در زمینۀ فعالیت ضد باکتریایی پتانسیل مهاری بسیار زیادی را در برابر باکتری پروتئوس ولگاریس نشان داد؛ هرچند روغن‌های ضروری آن فاقد فعالیت ضد باکتریایی بود.

---

در این پژوهش، ریخت‌شناسی گیاه و ریزریخت شناسی گرده در 24 جمعیت از 3 گونه متعلق به 2 بخش Hemisphace و Plethiosphace از جنس Salvia در ایران بررسی شد. در مطالعه ریخت شناسی 25 صفت کمی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل از این مطالعه به خوبی بخش های مورد بررسی را از یکدیگر تفکیک نمود. دانه گرده ی نمونه‏های هرباریومی به روش استولیز آماده و با استفاده از میکروسکوپ نوری 4 ویژگی در آن‌ها اندازه گیری شد. تحلیل داده‏ها به روش مولفه اصلی (PCO) انجام شد. نتایج ریزریخت شناسی دانه گرده نشان داد که اگرچه دانه‌های گرده در گونه‏های این جنس مشابه بوده و همگی شش شیاری و واجد تزئینات شبکه‏ای می‏باشند، لیکن تنوع قابل توجهی در داده‏های کمی نشان می‏دهند. قطر قطبی و قطر استوایی از جمله ویژگی‌هایی هستند که ارزشمند بوده و بر اساس آن‌ها می‏توان گونه‏های این جنس را به دو گروه تقسیم کرد، که این گروهبندی نتایج حاصل از مطالعه ریخت شناسی مبنی بر تفکیک این دو بخش در جنس Salvia را تا حد زیادی تائید می کند.

---

Free radicals especially various kind of active oxygens, with destruction of biomolecules such as DNA and proteins, are believed to be the cause of many cancers. In search for antioxidative reagents, it seems that use of natural antioxidants especially those from plants, are of special interest. Salvia leriifolia Benth, from Lamiaceae (syn. Labiatae) family, is a native plant of Iran ( North of Khorasan) and Afghanestan with significant applications in medicine, pharmacology, and food industry. The aim of current investigation, was to recognize the composition of essential oil of S. leriifolia and perform a comparative study on the antioxidant properties of the extracted essence from plants grown in two regions of Khorasan (Neyshabour and Bajestan). According to Gas Chromatography – Mass spectrophotometric analysis, 1,8 Cineole, &alpha-Pinene and &beta-Pinene, were main components of the essential oilAntioxidant activity of essential oil were measured by three different methods, TBARS and BCB (two lipid systems) and DPPH (aqueous system). Antioxidative properties of the essence in both former methods were higher than DPPH assay. It was found that the total essential oil and its pure constituents have a significant antioxidant effect when tested by each method, respectively. BCB assay was the most appropriate method for measurement of antioxidant activity. The antioxidant concentrations influenced its antioxidant power, too. The essence of plants collected from Neyshabour showed stronger antioxidative effect compared to those from Bajestan.