428 نتیجه برای روستا
ابوذر پرهیزکاری،
دوره 5، شماره 17 - ( 8-1395 )
چکیده
هدف اصلی تحقیق تحلیل فضایی الگوی توزیع درآمد و سطح رفاه اجتماعی خانوارهای روستایی شهرستان طالقان (از توابع استان البرز) است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، از نوع مطالعات توصیفی است. دادههای مورد نیاز این پژوهش مربوط به سال 93-1392 بوده که با مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از خانوارهای نمونه جمعآوری شده است. جامعه آماری شامل کلیه خانوارهای روستایی شهرستان طالقان است. برای اندازهگیری نابرابری توزیع درآمد از ضریب جینی، برای محاسبه سطح رفاه اجتماعی از شاخص سن و برای تعیین معنیداری نابرابری توزیع درآمد از آزمون کروسکال- والیس استفاده شده است. مقدار ضریب جینی برای دهستانهای پایینطالقان، میانطالقان، کناررود و جوستان به ترتیب 63/0، 54/0، 41/0 و 49/0 برآورد شده است. نتایج نشان داد که توزیع درآمد خانوارهای روستایی در بخش پایین طالقان نسبت به دیگر مناطق ناپایدارتر است. نتایج آزمون کروسکال- والیس نیز نابرابری توزیع درآمد در شهرستان طالقان را نشان داده است. همچنین یافتهها حاکی است سهم درآمد حاصل از فعالیتهای باغداری مهمترین عامل نابرابری توزیع درآمد در شهرستان طالقان است. به لحاظ رفاه اجتماعی نیز خانوارهای روستایی منطقه بالا طالقان از بیشترین سطح رفاه اجتماعی برخوردار بوده است.
محمودرضا میرلطفی، میثم بندانی، سیدامیر محمد علوی زاده، حسنعلی جهانتیغ،
دوره 5، شماره 17 - ( 8-1395 )
چکیده
اماکن تجاری و بهویژه بازارچههای مرزی به دلیل خاصیت سودآوری خود، همواره انسان، کالا و سرمایه را از نقاط محلی، منطقهای، ملی و گاهاً فراملی بهسوی خود جذب میکند که این امر میتواند باعث پیشرفت اقتصادی مکانهای زیستی گردد. بر همین اساس، در پژوهش حاضر به تحلیل شعاع اثرگذاری بازارچه مرزی میلک اقدام شده است. این پژوهش از نوع هدف کاربردی و بنا بر روش توصیفی – تحلیلی و همبستگی است. جامعه آماری تمامی روستاهای دارای ارتباط اقتصادی با بازارچه مرزی میلک بوده است. برای گردآوری اطلاعات میدانی با توجه به فاصله روستاهای مورد مطالعه با مرز و با روش نمونهگیری طبقهبندی تعداد 18 روستا انتخاب و با استفاده از فرمول کوکران 324 خانوار به عنوان نمونه مورد سوال قرار گرفتهاند. یافتهها نشان داد که بازارچه مرزی میلک در زمینه جذب کالا و سرمایه، علاوه بر بحث منطقهای، دارای بُرد و شعاع اثرگذاری ملی و گاهاً فراملی است، در زمینه جذب نیروی انسانی (کارگر خدماتی) دارای شعاعی در سطح محلی است. همچنین بین سطح توسعه اقتصادی روستاها و فاصله از بازارچه رابطۀ معنیدار و معکوسی وجود دارد، بهطوریکه با فاصله گرفتن روستاها از بازارچه، شعاع اثرگذاری اقتصادی بازارچه کم و با نزدیک شدن به بازارچه شعاع اثرگذاری آن زیاد میشود.
جیران چام چام، علی اصغر میرک زاده، عباس مهروان،
دوره 5، شماره 17 - ( 8-1395 )
چکیده
ساخت مساکن جدید بر اساس ارزشهای کاذب وارد شده از شهرها و نامتناسب با شرایط اقلیمی و ارزشهای اصیل روستایی منجر به تغییرات اساسی در ابعاد مختلف زندگی روستاییان شده است. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در دههی اخیر به این امر دامن زده و با عنوان طرح نوسازی مساکن روستایی تسهیلات لازم برای ساخت مساکن مقاوم در برابر حوادث طبیعی را در اختیار روستاییان قرار داده است. این طرح همانند سایر طرحهای توسعه روستایی، دارای اثرات و پیامدهای مثبت و منفی متعددی بوده است. در این راستا تحقیق پیش رو با رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی با هدف بررسی مدل دینامیکی اثرات نوسازی مساکن روستایی انجام پذیرفت. در نهایت مدل دینامیکی اثرات نوسازی مساکن روستایی از ابعاد مطرح شده ترسیم و تحلیل شد. جامعهی مورد مطالعه شامل تمامی ساکنانی است که خانههای خود را نوسازی کرده اند. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و گلوله برفی بود. بر اساس اشباع تئوریک 52 نفر از افرادی که خانههای خود را نوسازی کرده اند مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور طبقه بندی داده ها از نرم افزار NVIVO و ترسیم مدل دینامیکی از نرم افزار ونسیم استفاده گردید. نتایج بخش کیفی نشان داد مهمترین اثرات اجتماعی، اقتصادی، روانی و زیست محیطی نوسازی خانهها به ترتیب شامل تمایل به ماندگاری روستاییان در روستا، تحمیل هزینههای نوسازی به خانوار، دغدغه ی پرداخت وام و سرد شدن خانههای نوساز در زمستان و گرم شدن آنها در تابستان بوده است.
ولی الله رحمانی، نصرالله مولائی هشجین، تیمور آمار شیرکیائی،
دوره 5، شماره 17 - ( 8-1395 )
چکیده
امروزه با توجه به اهمیت همه جانبهای که پایداری به عنوان پارادایم حاکم در موضوع توسعه به دست آورده، پرداختن به توسعه پایدار روستایی امری ضروری است. بر این اساس در این مقاله به بررسی تحلیل راهبردی گردشگری روستایی ناحیه غرب مازندران در راستای توسعه پایداردر روستاهای هدف و نمونه گردشگری غرب مازندران از دیدگاه کارشناسان و برنامهریزان و مردم پرداخته شده است. دادههای تحقیق از طریق تنظیم پرسشنامههای مختلف، مطالعات میدانی و اسنادی برای 37 روستای هدف و نمونه گردشگری غرب مازندران جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل دادهها و نتایج به دست آمده بر اساس الگوی راهبردی ارزیابی پایداری سازمان دهی شده و تحلیل شده هر یک از نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدید به صورت نمودارX و Y برای ارائه استراتژی و الگوهای راهبردی ارزیابی پایداری تنظیم گردیده و به ارائه استراتژی تدافعی (WT) جهت رسیدن به پایداری روستاهای غرب مازندرا ن پرداخته شده است.
سید حسن مطیعی لنگرودی، حسنعلی فرجی سبکبار، الهام بهنام زاده،
دوره 5، شماره 17 - ( 8-1395 )
چکیده
از دهه 1370 خورشیدی، شکلگیری مراکز شهری کوچک به عنوان راهبردی برای بهبود وضعیت اقتصادی و رسیدن به عدالت اجتماعی در مناطق روستایی ایران، نمود بیشتری یافت؛ چرا که شهرهای کوچک از حیث اقتصادی، میتواند با ایجاد فرصتهای شغلی در بخشهای کشاورزی، صنعت، خدمات و با جذب نیروی کار فعال که در پی یافتن شغل و درآمد به دنبال مهاجرت به شهرهای بزرگ هستند، موجب تعادل اقتصادی در مناطق گردد و بسیاری از مسائل و مشکلات شهرهای بزرگ را کاهش دهد. با توجه به کارکردهای شهرهای کوچک، تحقیق حاضر به دنبال واکاوی و تحلیل اثرات اقتصادی تبدیل به شهر شدن محمودآباد در استان آذربایجان غربی بوده است. در این خصوص به بررسی و مقایسه عملکرد اقتصادی شهر محمودآباد در دو مقطع زمانی قبل و بعد از شهر شدن پرداخته شده است. روش گردآوری دادهها از نوع اسنادی و پیمایشی (کتابخانهای، میدانی، مصاحبه، پرسشنامه) است. جامعه آماری مورد مطالعه 1835 خانوار ساکن در شهر محمودآباد بوده که با استفاده فرمول نمونهگیری کوکران محاسبه و 320 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده است. دادهها با بهرهگیری از نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون T زوجی تحلیل شده است. نتایج بررسیها نشان داد با تبدیل شدن محمودآباد به شهر، وضعیت اقتصادی این سکونتگاه بعد از شهر شدن بهبود نسبی یافته است که عمدتا ناشی از مشاغل خدماتی و اداری بوده است. در ارتباط با وضعیت درآمدی نیز بهبود بسیار کمی ایجاد شده است که این امر میتواند ناشی از وجود تورم بالا در شهرهای کوچک و کاهش قدرت خرید مردم، در سالهای اخیر باشد.
محمدرضا رضوانی، سیدعلی بدری، ذبیح الله ترابی، بهرام هاجری،
دوره 5، شماره 18 - ( 11-1395 )
چکیده
توسعه روستایی به معنای ارتقای سطح رفاه و معیشت روستاییان، همواره دغدغه اندیشمندان و سیاستگذاران توسعه بوده و هست. در این رابطه تاکنون رهیافتهای بسیاری از طرف اندیشمندان بهمنظور افزایش سطح زندگی و رفاه روستاییان مطرح گردیده است. در رهیافتهای بالا به پایین فرض بر این است که سیاستهای توسعهای نوین به علت پیروی از عقلانیت مدرن مطمئناً موردپذیرش جوامع روستایی خواهد بود. ولی در عمل این رهیافتها به علت عدم انطباق با نیازها و اولویتهای اجتماعی –فرهنگی روستاییان و درگیر نکردن ذینفعان، همواره با شکست نسبی همراه بوده است. ازاینروی در این پژوهش با بهرهگیری از چارچوب مشارکتی و مثبت اندیش SOAR سعی شد با درگیر نمودن ذینفعان قابلیتها، ظرفیتها و راهکارهای توسعه در روستای میغان شناسایی شود.روش پژوهش حاضر، کیفی و هدف آن کاربردی است. گردآوری اطلاعات از طریق برگزاری جلسات گروههای بحث از سه گروه هفتنفره ذینفع کلیدی روستا (مدیران؛ نخبگان، اهالی) که از طریق ماتریس علاقه- قدرت انتخابشدهاند، بهدستآمده است. درنهایت ذینفعان به همراه مدیران گروهها که بهعنوان تسهیلگر فعالیت داشتند، در چهار مرحله به بررسی قوتها، فرصتهای پیش رو، آرمانها و نتایجی که باعث توسعه روستا میگردد، پرداختهاند. درنهایت ذینفعان نتایجی مانند مشارکت در ایجاد سردخانه جهت نگهداری محصولات کشاورزی، مشارکت و همکاری در تأسیس شرکتهای تعاونی متنوع در روستا، برپا شدن بازارهای هفتگی، ایجاد ساز کارهایی جهت تبدیلشدن به مرکز بخش در سالهای آتی، ایجاد کارخانه جات محلی فراوردههای دامی با توجه به قابلیتهای منطقه در تولید شیر، برگزاری مراسمهای مذهبی عاشورا باشکوه، جذب گردشگر مذهبی- فرهنگی، تشکیل کارگروه اتاق فکر در روستا، ایجاد ساز کارهایی جهت خدماتدهی به روستاهای پاییندستی و درنهایت مدرن نمودن دامداریهای موجود را بهعنوان راهکارهای اجرایی توسعه روستا شناسایی نمودند.
داود جمینی، علیرضا جمشیدی، حسین کماسی، عطا هوشنگی،
دوره 5، شماره 18 - ( 11-1395 )
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، شناسایی موانع توسعه کارآفرینی زنان روستایی بوده که به صورت موردی در میان زنان روستایی شهرستان چرداول انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه زنان واقع در 128 روستای شهرستان چرداول تشکیل میدهد که با استفاده از فرمول کوکران، 262 نفر از آنان (واقع در 19 روستا) بهعنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفتهاند. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی آن توسط اساتید دانشگاهی و کارشناسان مربوطه تأیید گردید. برای بررسی پایایی ابزار تحقیق، یک مطالعه پیشآهنگی در روستای بدرآباد با استفاد از 30 پرسشنامه ترتیب داده شد که پایایی ابزار تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 807/0 بهدست آمد و نشانگر قابلیت اطمینان ابزار تحقیق است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد در بین 43 متغیر مورد بررسی، به ترتیب سه متغیر "نداشتن پشتوانه مالی و پسانداز کافی"، "نداشتن وثیقه و ضامن برای استفاده از اعتبارات دولتی" و "پایین بودن سطح ریسک جهت فعالیتهای کارآفرینانه" با ضریب تغییرات 181/0، 194/0 و 220/0، از نظر زنان روستایی شهرستان چرداول مهمترین موانع توسعه کارآفرینی بوده است. همچنین، تحلیل عامل اکتشافی، هشت مانع اصلی را بهعنوان مهمترین موانع توسعه کارافرینی در محدوده مورد مطالعه شناسایی کرد که به ترتیب اهمیت عباتند از: عامل اقتصادی (159/14)، عامل اجتماعی ـ فرهنگی (606/10)، عامل آموزشی ـ ترویجی (599/9)، عامل فردی و رفتاری (542/6)، عامل زیرساختی (668/5)، عامل سیاست گذاری (075/5)، عامل فنی ـ مدیرتی (478/4) و عامل محیطی (374/4). عوامل مذکور در مجموع 5/60 درصد از کل واریانس موانع توسعه کارآفرینی زنان روستایی شهرستان چرداول را تبیین نموده است.
فاطمه رزاقی بورخانی، سیدمحمود حسینی،
دوره 5، شماره 18 - ( 11-1395 )
چکیده
دامداری سهم مهمی در توسعه روستایی و کشاورزی ایفا مینماید. این بخش، تولیدکننده غذا، ارتقاءدهنده سطح تولیدات زراعی و فراهمکننده خدمات و کالاهای اقتصادی مازاد و درآمد نقدی است. معمولاً دام به عنوان منبع اصلی تأمین سرمایه خانوارهای کشاورزی به حساب میآید. بنابراین توجه به عشایر توجه به تولید، ایجاد اشتغال و پایداری زندگی سالم است. مرتع در زندگی عشایر دارای اهمیت حیاتی است که میبایست ضمن افزایش ظرفیت مراتع، تناسب میان مرتع و دام، به نحو مطلوبی حفظ شود. توجه به حل مسائل و مشکلات دامداران عشایر بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه اگر دامداران به دلیل مشکلات عدیدهای مانند گرانی نهادههای تولید و علوفههای دامی از ادامه کار در این زمینه باز بمانند، زندگی روزمره همه اقشار جامعه با مشکلات بزرگ روبهرو میشود. در این تحقیق در صدد برآمده است تا با بهرهگیری از پارادایم کیفی و نظریه بنیانی، به مطالعه مشکلات و محدودیتهای دامدارای عشایری در روستای توچال شهرستان پاکدشت بپردازد. برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه عمیق، مشاهده مستقیم، یاداشت برداری، تهیه عکس و فیلم، اسناد و مدارک کتابخانهای و اینترنتی استفاده شده است. نتایج نشان داد که مشکلات و محدودیتهای دامداران عشایر با استفاده از نظریه بنیانی در روستای توچال عبارتاند از موانع زیرساختی- نهادی، موانع مدیریت خانوادگی، موانع اقتصادی- مالی، محدودیتهای ناشی از موقعیت اکولوژیکی- محیطی و زراعی، موانع حمایتی- پشتیبانی، موانع آموزشی- مهارتی، کمبود امکانات زیربنایی و رفاهی. مطابق بررسی به عنوان یک مبنای کلی روستاییان و عشایر نقش اساسی و مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی، حفظ استقلال اقتصادی کشور و رونق اقتصادی دارند، و رسیدگی به مسائل و مشکلات روستاییان و عشایر و بر طرف شدن مشکلات و محدودیتهای آنان نقش مهمی در رشد تولید و توسعه اقتصادی کشور دارد.
مجتبی قدیری معصوم، علی غلامی، حبیب محمودی چناری، اسماعیل تقوی زیروانی، فاطمه محمدزاده لاریجانی،
دوره 5، شماره 18 - ( 11-1395 )
چکیده
رشد و گسترش گردشگری از جمله پدیدههای مهم اواخر قرن بیستم بوده که با سرعت در عصر حاضر نیز ادامه دارد. نواحی روستایی و کوهستانی مهمترین عرصههایی هستند که در زمینه گردشگری و فعالیتهای وابسته به آن بهشدت مورد بهرهبرداری قرارگرفته و با تحولات مستمر در زمینه کاربری اراضی و پیامدهای حاصل از آن مواجه شدهاند. در تحقیق حاضر سعی شده به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که آیا گسترش گردشگری خانههای دوم در ابعاد زیستمحیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی در منطقه شهری فیرروق تأثیری داشته است؟ ازآنجاییکه پدیده گردشگری و بهویژه گردشگری خانههای دوم در اثر ارتباط دو جامعه شهری و روستایی شکل میگیرد، تأثیرات این پدیده بهصورت طیف در این دو گروه قابلبررسی است. روش تحقیق در پژوهش حاضر ترکیبی از روشهای کمی و کیفی بوده و دادههای موردنیاز از طریق روشهای اسناد، و میدانی گردآوری شده است. ابزار گردآوری دادههای میدانی ترکیبی از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده بوده است. جامعه آماری شامل 2500خانوار ساکن در منطقه شهری فیرروق از توابع شهرستان خوی، استان آذربایجان غربی بوده که بر اساس فرمول کوکران 337 خانوار بهعنوان حجم نمونه انتخابشده و به همین تعداد پرسشنامه در بین خانوار توزیع شده است. نتایج نشان داد گردشگری خانههای دوم در حوزه اقتصادی بر وضعیت درآمد و پسانداز، در حوزه اجتماعی فرهنگی سبب رشد و بلوغ فرهنگی و در زمینه زیستمحیطی و کالبدی سبب تغییر در ساختار سکونتگاهی و تغییر در بافت و چهره طبیعی منطقه شده است.
پژمان رضایی، نسرین قهرمانی،
دوره 5، شماره 18 - ( 11-1395 )
چکیده
از جمله موارد قابل توجه در توسعه جوامع روستایی، اقتصاد روستایی است که در بسیاری از روستاهای کشور وابسته به بخش کشاورزی است. بخش کشاورزی به عنوان رکن اساسی اقتصاد مناطق روستایی، مهمترین نقش در اشتغال و درآمد روستایی بر عهده داشته است. در سالهای اخیر کشاورزی به لحاظ اقتصادی رقابتپذیری خود را از دست داده است. رکود اقتصاد کشاورزی دلایل متعددی میتواند داشته باشد که یکی از مهمترین دلایل آن، خرد و پراکنده بودن اراضی کشاورزی است. در این زمینه دهستان کیار شرقی از توابع استان چهارمحال و بختیاری انتخاب گردید و از بین 962 بهرهبردار کشاورز دهستان، 275 نمونه پرسشنامه تکمیل گردید. روش این تحقیق توصیفی – تحلیلی و آزمونهای مورد توجه همبستگی پیرسون، اسپیرمن و تحلیل واریانس است. نتایج نشان دهنده بالا بودن همبستگی مستقیم بین سرانه اراضی کشاورزی و افزایش درآمد و همبستگی معکوس بین خرد و پراکنده بودن اراضی و درآمد بهرهبرداران است. متوسط سرانه اراضی زراعی بهرهبرداران 3/2 هکتار و متوسط اراضی باغی 75/0 هکتار است که حاکی از خرد بودن اراضی کشاورزی محدوده مورد مطالعه است. همچنین اراضی زراعی بهرهبرداران به طور متوسط در چهار نقطه و اراضی باغی در دو نقطه استقرار داشتهاند که حاکی از پراکندگی اراضی کشاورزی بهرهبرداران است. بهرهبرداران به آینده کشاورزی محدوده مورد مطالعه خوشبینی چندانی ندارند و خرد و پراکنده بودن اراضی کشاورزی و در نتیجه راندمان پایین محصولات را به عنوان یکی از مهمترین دلایل عدم فعالیت جوانان در بخش کشاورزی و مهاجرت آنها از مناطق روستایی قلمداد میکنند. با توجه به این مبحث برنامهریزی برای یکپارچهسازی اراضی و رقابتی نمودن کشاورزی تا حد قابل توجهی میتواند رونق اقتصادی را به روستاهای محدوده مورد مطالعه بازگرداند.
ویدا علی یاری، مریم شریف زاده،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
پیامد توجه گسترده به گردشگری روستایی در دهه های اخیر، برنامهریزی برای جلوگیری از توسعهی ناموزون مقاصد گردشگری ضروری است. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی به سطحبندی سه روستای هدف گردشگری بخش مرکزی شهرستان فیروزآباد(شامل روستاهای روزبدان، آتشکده و موشکان) پرداخته است. مبنای این پژوهش، بهرهگیری از 52 پارامتر در قالب 10 شاخص اقتصادی، جمعیتی، سیاسی- اداری، آموزشی، بازرگانی و خدمات، ارتباط و حمل و نقل، بهداشتی- درمانی، خدمات زیربنایی، زیرساخت گردشگری و فرهنگی- گردشگری بوده است. تحلیل دادهها با بهرهگیری از مدل تلفیقی موریس و تکنیک تحلیل سلسله مراتبی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، روستای موشکان و روستای روزبدان به ترتیب حائز بیشترین و کمترین میزان برخورداری از شاخصهای توسعه گردیده است. همچنین، بیشترین نابرابری مربوط به شاخص سیاسی- اداری و کمترین نابرابری مربوط به شاخص خدمات زیربنایی بوده است. این نتایج بیانگر وجود نابرابری در توزیع امکانات و خدمات بین روستاهای هدف گردشگری این بخش و نشاندهندهی لزوم توجه به این روستاها است.
طیبه نیک رفتار، زهرا نصرتی فر،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی فرصتهای کارآفرینی در حوزه گردشگری روستایی، به شناخت امکان راهاندازی کسب و کارهای مرتبط با این حوزه پرداخته است. از نظر هدف کاربردی و از نظر روش آمیخته است. جامعه آماری در مرحله کیفی شامل خبرگان حوزه گردشگری به تعداد 20 نفر بوده که با شیوه گلوله برفی انتخاب شده است. روش تحلیل داده ها در این مرحله کدگذاری در سه گام کدگذاری اولیه، کدگذاری باز و کدگذاری محوری بوده است. در مرحله کمّی، پرسشنامه ای تهیه و در اختیار 108 نفر از متخصصان و کارآفرینان قرارگرفته است. با استفاده از تحلیل عاملی مدل تأیید شد و با استفاده از آزمون فریدمن فرصتهای کارآفرینانه اولویتبندی گردید. نتایج نشان داد در روستاهای استان البرز فرصتهای کارآفرینی در راستای جاذبههای طبیعی و تفریحی در اولویت قرار دارد و بعد از آن گردشگری بومی و سوغات و صنایع دستی قرار دارد. همچنین اینکه، راه اندازی جادههای طبیعت گردی و راه اندازی خانه های روستایی با جزئیات زندگی روستایی از مهمترین فرصت های شناسایی شده جهت راهاندازی کسبوکار در حوزه گردشگری روستایی است.
محمد طاهرخانی،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
گردشگری در عصر حاضر از بزرگترین فعالیتهای اقتصادی دنیا به شمار میرود و گردشگری روستایی نیز رونق فراوانی یافته است. این مهم بر اثر صنعتیشدن و شهرنشینی سریع جوامع غربی طی قرن نوزدهم، در کنار عواملی همچون توسعه حملونقل، افزایش درآمد و اوقات فراغت پدید آمده است. نتیجه بهرهبرداری از ظرفیتهای محیط در قالب گردشگری روستایی، مواردی همچون رونق کسبوکار، بهبود فضای اقتصادی، بهبود وضعیت درآمد، رضایتمندی از محل زیست و تمایل به ماندگاری بیشتر در فضا شناخته شده است. بدینسان، در مقاله حاضر تلاش گردیده در راستای کمک به امر برنامهریزی مطلوب گردشگری در منطقه الموت، ضمن ارزیابی سطح توان روستاهای هدف گردشگری برای جذب گردشگر، به تحلیل راهبردی وضع موجود منطقه الموت با تأکید بر توانهای ژئوتوریسمی پرداخته شده است. در انجام این تحقیق از دو مدل SWOT و فاسیلاس استفاده شده است. نتایج نشان داد روستاهای منطقه الموت هریک دارای توان متفاوتی در جذب گردشگر است؛ شرایط یاد شده، ماحصل مداخله ی توأمان عوامل داخلی و خارجی متعدد بر پدیدهی جذب گردشگر در کل منطقه الموت بوده است؛ به گونهای که بیشترین تأثیر را نیز عوامل خارجی بر روند جذب گردشگر در این منطقه داشته است. در کل نیز، هنوز بستر مساعد برای حضور گردشگران فراهم نشده و موانع جدی بر سر راه استفاده از اقتصاد پربازده گردشگری در الموت وجود دارد.
طاهره صادقلو، حمیده محمودی، فهیمه جعفری،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
تنوع بخشی به اقتصاد روستایی از اولویتهای برنامه ریزی های جدید توسعه روستایی در ایران است؛ بنا به اهمیت آن، تلاشهایی برای توسعه گردشگری و کسب و کارهای مرتبط به آن در مناطق روستایی کشور در حال انجام است. مهمترین نکته در کسب وکارهای نوظهور، تداوم فعالیت مناسب و ماندگار آن است. این مقاله به بررسی میزان تابآوری کسبوکارهای گردشگری روستایی در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محیطی- کالبدی پرداخته است. تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس اطلاعات 150 نفر نمونه در 10 روستای حوزه نفوذ گردشگاهی شهر مشهد انجام است. نتایج نشان داد که در روستاهای مورد مطالعه، شاخصهای تابآوری کسبوکارهای گردشگری در سطح مناسبی قرار ندارد. همچنین، میان ویژگیهای فردی افراد فعال در زمینهی کسب و کارهای گردشگری با تابآوری این فعالیتها رابطهی معناداری وجود دارد و بین چهار گروه رفاهی، خدماتی، غذایی و حمل ونقل، متوسط تابآوری دارای تفاوت معناداری بوده است. در نهایت اینکه روستاهای حصار و میامی در رتبههای اول و دوم و روستاهای زشک و تبادکان در رتبههای نهم و دهم بوده و به این معنا که کسب و کارهای موجود در دو روستای اول از تابآوری بیشتری برخوردار است.
ناصر بیات، سیدعلی بدری،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
گردشگری روستایی بهعنوان یکی از برجستهترین بخشهای فعالیتی برای متنوعسازی و بازساخت مطلوب اقتصاد روستایی، مورد توجه اندیشمندان و برنامهریزان توسعۀ روستایی است. تجربههایگوناگون جهانی نشان داده است که ضعف در برنامهریزی و مدیریت توسعه گردشگری روستایی، اثربخشی مطلوب آن را با چالش روبرو میسازد. اثرات گردشگری از برآیند روابط میان گردشگران و اشکال مختلف گردشگری با جامعه میزبان و محیطزیست مقصد گردشگری پدید میآید. در این پژوهش، مطالعۀ اثرات گردشگری در منطقه مورد مطالعه طی دو مرحله با استفاده از روشهای کیفی و کمّی به عمل آمد. در مرحله کیفی به منظور شناخت ادراکات جامعه محلی از اثرات گردشگری در محدوده روستاهای رودخانه کُلان شهرستان ملایر از تکنیک توفان ذهنی گروهی استفاده شد. برگزاری جلسات توفان ذهنی گروهی شناخت لازم از اثرات گردشگری در محدوده روستایی حوضه سد کُلان فراهم ساخت. در مرحله دوم به منظور تحلیل ادراکات مردم محلی از اثرات گردشگری در مقیاس وسیعتر، نتایج جلسات توفان ذهنی مبنای طراحی پرسشنامه به عنوان ابزار پژوهش قرار گرفت؛ به طوری که گزارههای شناسایی شده به عنوان اثرات گردشگری (11 اثر مثبت و 8 اثر منفی) هر کدام به عنوان یک پرسش مطرح شد. بر اساس فرمول کوکران 350 نفر به عنوان جامعه نمونه اننتخاب شد. به منظور تحلیل دادههای پرسشنامه از روش تحلیل عاملی اکتشافی به شیوه تحلیل مؤلفههای اصلی استفاده شد. یافتههای حاصل از پژوهش بیانگر اثرات مثبت گردشگری در ابعاد "اقتصادی"، "محیطی (کالبدی-فضایی)"، و "اجتماعی"، همچنین اثرات منفی گردشگری به شرح ابعاد "محیطزیستی"، "اجتماعی و امنیتی"، و "فرهنگی" است. نتایج پژوهش دربردارنده اشتراکاتی با سایر مطالعات مرتبط با موضوع و همچنین دستاوردهایی کاربردی برای مسئولان و مدیران محلی برای مدیریت اثرات گردشگری است.
حسین فراهانی، فرزاد ویسی، سوران منوچهری،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
هدف تحقیق حاضر بررسی و تحلیل وضعیت گردشگری روستاهای بخش خاوومیرآباد با رویکردی سیستمی و با در نظرگیری تمامی گروههای درگیر و عناصر مرتبط بوده است. نوع تحقیق کاربردی و از حیث جمعآوری اطلاعات، توصیفی- تحلیلی است. جمعآوری اطلاعات در بخش نظری با استفاده از منابع اسنادی و در بخش عملی، پیمایشی مبتنی بر توزیع پرسشنامه در میان گردشگران (100 نفر بر اساس بازدید دو ماهه اول سال و دیدگاه کارشناسان میراث فرهنگی)، مسئولین (30 نفر از مسئولین نهادهای توسعه روستایی و گردشگری منطقه) و ساکنین محلی (261 خانوار از میان 2736 خانوار بخش براساس فرمول کوکران و تصحیح آن) بوده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی (میانگین) و آزمونهای آمار استنباطی همچون T تک نمونهای و رتبهای فریدمن نشان از مطلوب نبودن سطح تقاضای منطقه داشته است، ناآشنایی با منطقه نیز مهمترین مؤلفه در ضعف تقاضای منطقه شناخته شده است. همچنین در بعد عرضه نیز منطقه دارای وضعیت رضایت کنندهای نیست و ضعف تبلیغات، اطلاعرسانی و آموزش در کنار کمبود خدمات و تسهیلات مهمترین موانع عملکرد مطلوب بعد عرضه بوده است. در مقابل، وضعیت بعد عوامل بیرونی تأثیرگذار بر سیستم گردشگری منطقه در حد رضایت کنندهای ارزیابی شده است و شرایط فرهنگی در میان مؤلفههای این بعد در مقایسه با دیگر مؤلفهها، عمدهترین نقش را در توسعه گردشگری منطقه داشته است.
غلامحسن جعفری، سید علیرضا حسینی،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
توده کوهستانی الوند همدان با ارتفاع بیش از 3574 متر، در آرایش فضایی پدیدههای طبیعی و بالطبع پدیدههای انسانی اثر زیادی گذاشته است. برای بررسی وضعیت گردشگری منطقه جنبههای مختلف گردشگری هشت روستا ارزیابی گردید. روش پژوهش در این مطالعه توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. برای جمعآوری اطلاعات و دادههای موردنیاز از بررسیهای اسنادی، کتابخانهای، میدانی و از نقشهها و لایههای مختلف استفاده شد و برای تحلیل یافتهها به دلیل ماهیت جاذبههای موجود از مدلهای چند معیار الکتر و پرالونگ استفاده شد. مدل الکتر جزء روشهای چند معیار الکترا برای رتبهبندی است که گزینهها را بر اساس بازههای از پیش تعیینشده، طبقهبندی میکند. در مدل پرالونگ عیار گردشگری یک مکان از میانگین چهار معیار زیبایی ظاهری، علمی، فرهنگی-تاریخی و اجتماعی-اقتصادی برآورد میگیرد. بر اساس هر دو مدل الکتر و پرالونگ روستاهای ورکانه، سیمین و برفجین از دامنههای شمالی به ترتیب بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. تفاوت این دو مدل در ارزیابی عیار گردشگری روستاها از رتبه چهار به بعد است بهگونهای که در مدل الکتر روستاهای گشایی، ابرو، ملحمدره، حیدره و اشتران به ترتیب امتیازهای بعدی را کسب کرده ولی در مدل پرالونگ، روستاهای گشانی و ملحمدره و ابرو امتیاز یکسانی داشته است. روستای حیدره پایینترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. هر سه روستای قرارگرفته در رتبههای اول از روستاهای دامنه شمالی الوند بوده که میتواند ناشی از جهت ناهمواریها بهعنوان یکی از پتانسیلهای اثر وجود زیرساختهای گردشگری مناسبتر نسبت به سایر روستاهای هدف گردشگری باشد.
سمیرا متقی،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
مقاله حاضر بر آن است تا با رویکری تحلیلی – توصیفی، به بررسی تحولپذیری اقتصاد روستایی با هدف ارتقاء سطح معیشت و رفاه روستاییان و فقرزدایی میان آنها بپردازد؛ از آنجایی که، توریسم مربوط به روستا، با ایجاد رونق همه جانبه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، راهکار مناسبی در جهت متنوعسازی و به عبارتی تحول در اقتصاد روستا، فراهم می کند، بهرهگیری از گردشگری روستایی به عنوان مهمترین عامل در این راستا مطرح کرده و با ذکر هدف مذکور، به تحلیل عوامل اثرگذار در گردشگری روستایی در کشور ایران میپردازد. با استفاده از روشهای پیمایشی و تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعآوری شده از گردشگران روستایی استان چهارمحال و بختیاری پرداخته و با تعیین شاخصها و معیارهای مربوطه، آنها را مورد واکاوی قرار داده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد مهمترین عوامل مؤثر بر گردشگری روستایی استان (از دیدگاه گردشگران)، به ترتیب مربوط به وضعیت اقتصادی گردشگر، عوامل فنی و تکنولوژیکی، عوامل اقتصادی و عوامل فرهنگی روستا بوده است. عوامل مذکور از مناسبترین معیارهای مربوط به بخش گردشگری روستایی بر اساس نظر کارشناسان و صاحبنظران، نیز بوده است. بهبود شاخصهای اقتصادی و فرهنگی روستاهای هدف توسط دولت و سازمانهای ذیربط و تلاش دولت در راستای پیشرفت وضعیت اقتصادی گردشگران (برای نمونه، پرداخت یارانه های نقدی و غیرنقدی برای بازدید از این ناحیه)، هم به بهبود وضعیت گردشگری و هم به توسعه فرهنگ گردشگری روستایی کشور، کمک شایان توجهی خواهد کرد.
غریب فاضل نیا، صادق اصغری لفمجانی، مهدی معصومی جشنی،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
هدف مقاله حاضر، ارزیابی اثرات کالبدی گردشگری دریاچهای بر سکونتگاههای روستایی پیرامون دریاچهها و همچنین سنجش میزان تأثیر گردشگری یاد شده بر اساس بعد فاصله روستاها از دریاچهها در استان فارس بوده است. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی روستاهای همجوار دریاچههای استان فارس تا شعاع 2 کیلومتر بوده است، بر این اساس 46 روستا با 9492 خانوار بررسی گردیده که با استفاده از فرمول کوکران با سطح اطمینان 95%، تعداد 368 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه تعیین شده است. ضمن مطالعات اسنادی، طیف گستردهای از شاخصها با ابعاد کالبدی- فیزیکی تعیین و در چارچوب مطالعات میدانی (تکمیل پرسشنامهها و فرمهای مشاهدات میدانی) بررسی شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آماری T تک نمونهای و کندال (Kendall's)در نرمافزار SPSS استفاده شده است. یافتههای پژوهش مؤید آن است گردشگری دریاچهای، اثرات مثبتی بر توسعه کالبدی- فیزیکی روستاهای پیرامون داشته است. همچنین اینکه بین بعد کالبدی- فیزیکی و طبقات فاصله روستاها از دریاچههای مورد مطالعه، رابطه غیرمستقیم وجود دارد؛ به عبارتی، با افزایش فاصله از دریاچهها، گردشگری دریاچهای تأثیرات کالبدی- فیزیکی کمتری بر روستاهای پیرامون آن داشته است.
ابراهیم فتایی، حسن اروجی، محمد علیزاده، سونیا ازهری،
دوره 6، شماره 0 - ( 12-1396 )
چکیده
از اصول مهم مدیریت مقاصد گردشگری در مناطق روستایی، سنجش ظرفیت اجتماعی پذیرش گردشگری است. در این میان نگرش جامعه محلی و سنجش شاخصهای اجتماعی و همچنین تبیین مدل ظرفیت اجتماعی، در برنامهریزی آتی و گردشگری پایدار روستایی حائز اهمیت است. روستای مصر واقع در شهرستان خور و بیابانک استان اصفهان، از مقاصد گردشگری کویری محسوب میشود که از یک دهه پیش مورد توجه گردشگران و برنامهریزان قرار گرفته است. با توجه به رشد فعالیتهای گردشگری، چالشهایی در ارتباط با رضایتمندی، تبادلات اجتماعی و روند رشد گردشگری در آینده روستا مطرح شده است. در این پژوهش به سنجش ظرفیت اجتماعی و وضعیت جامعه میزبان از دیدگاه پذیرش فعالیتهای گردشگری و تبادلات اجتماعی با گردشگران پرداخته شده است. از طریق روش کیفی نظریه بنیانی، دادههای پژوهش از مطالعات میدانی و مصاحبههای عمیق گردآوری شده و پس از طی مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مقولههای کلان تعیین و مدل ظرفیت اجتماعی تدوین شده است. نتایج نشان داد جامعه بومی به دلیل احساس نیاز به گردشگری و داشتن ذهینت اقتصادی، به کارآفرینی در گردشگری روی آورده و مشارکت فعال دارد و به دلیل اثرات منفی محدود و حفظ منابع محیطی، با گردشگران تبادلات اجتماعی نسبتاً مطلوبی دارند. همچنین، با وجود خطرات بالقوه توسعه فعالیتهای گردشگری و داشتن ابهام در پایداری اقتصاد گردشگری، با احتیاط و نگرانی از آینده و روندهای آن، به فعالیتهای گردشگری ادامه میدهند.