فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی

امروزه خطرات زیست محیطی ناشی از سوء مدیریت پسماند به عنوان یکی از مشکلات اساسی کشور مطرح است و این مشکل در روستاها بیشتر از شهرها نمود دارد. در محیط‌های روستایی، با وجود تفاوت‌هایی که این مناطق به لحاظ شیوه زندگی با محیط‌های شهری دارند، به دلیل تغییر در شیوه زندگی مردم، مدیریت پسماند به عنوان امری مهم مطرح می‌باشد. آلودگی‌های زیست محیطی و در نتیجه به خطر افتادن بهداشت و سلامت روستائیان نیازمند الگوی مناسب مدیریت پسماند بر اساس شرایط موجود است. این پژوهش به صورت پیمایشی- کاربردی با هدف ارائه راهبردهای مناسب مدیریت پسماند در دهستان اجارود مرکزی شهرستان گرمی استان اردبیل انجام شده است. پس از بررسی و شناسایی عوامل محیطی، ماتریس IFE و EFE ساخته شد. برای بهره‌مندی از دیدگاه روستائیان، به روش کوکران از جامعه آماری دهستان مورد مطالعه 214 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده و با توزیع پرسشنامه، وزن هر یک از عوامل مشخص گردید. نمره نهایی عوامل داخلی 2.45 و نمره نهایی عوامل خارجی 2.69 بدست آمد که نشانگر عملکرد ضعیف در خصوص مدیریت پسماند محدوده مورد مطالعه می‌باشد. با توجه به نمره‌های نهایی، ماتریس موقعیت کنونی سازمان IE تشکیل و از بین راهبردهای مدل SWOT، راهبردهای محافظه‌کارانه به عنوان راهبرد تعیین شده برای ماتریس QSPM انتخاب شده است. در نهایت با توجه به نمرات جذابیت، راهبرد "استفاده از مواد آلی موجود در زباله‌ها برای تولید کود کشاورزی و در نتیجه ایجاد اشتغال و درآمد و توسعه پایدار روستایی" به عنوان مهم‌ترین راهبرد پیش روی و با بالاترین امتیاز معرفی گردید.

یکی از ابعاد مهم توسعه پایدار، مساله حفاظت از محیط زیست و منابع آن است، به طوری که سایر ابعاد توسعه نیز در ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با این بُعد قرار دارد. قسمت اعظم منابع طبیعی کشور در قلمرو روستاها واقع شده و نگهداری و تقویت این منابع جزء الزامات توسعه پایدار قلمداد می‏شود. مدیریت صحیح و مکان­یابی زباله‏های روستایی از اقدامات اساسی در راستای حفاظت از محیط زیست روستاها به شمار می‎آید. در محیط‎های نرم‎افزاری GIS روش‎های مختلفی از قبیل BOOLEAN، FUZZY، WLC و OWA برای تلفیق اطلاعات و مکان­یابی دفن زباله وجود دارد،از آن جایی که روش OWA (الگوریتم میانگین مرتب‎شده وزنی) دارای انعطاف‎پذیری بالائی بوده و به نوعی تکامل یافته روش‎های دیگر است، بنابراین می‎تواند نتایج دقیق‏تری را به دست دهد. در این تحقیق با استفاده از منطق فازی و روش OWA در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به مکان­یابی دفن زباله در دهستان قلعه دره سی اقدام گردید. برای این کار از 11 شاخص استفاده شد و نتایج حاصل از تحقیق با استفاده از حالت‎های مختلف روش OWA در هفت کلاس مدل­سازی گردید. با بررسی نقشه‎های مختلف ایجاد شده در وضعیت‎های مختلف روش OWA آشکار شد که از بین آن­ها وضعیت «ریسک کم و دارای توازن» با بیشترین دقت همراه بوده است؛ به طوری که طبق همین وضعیت 515/21 کیلومتر مربع از محدوده دهستان به عنوان بهترین کلاس‎ها برای دفن زباله تشخیص داده شد.

منابع طبیعی و محیط زیست، جزو ثروت­ ملی هر کشوری محسوب می­شود. این منابع، نقش زیربنایی برای اقتصاد هر کشور دارد و زمینه‌ساز حرکت در جهت دستیابی به اهداف توسعه است. این در حالی است که با توجه به اهمیت این منابع، بحران­های زیست­محیطی روز به روز افزایش می­یابد. از این رو، پرداختن به مسائل زیست­محیطی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف این مطالعه، تحلیل عاملی تأییدی الگوی سنجش پایداری زیست­محیطی روستای شروینه در شهرستان جوانرود بوده است. جامعه آماری تحقیق را تمامی مردم روستای شروینه تشکیل داده­اند (840=N). با استفاده از پرسشنامه، داده­ها از 185 نفر به روش نمونه­گیری تصادفی ساده جمع­آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از نرم افزار LISREL 8.8انجام شده است. بر اساس نتایج تحلیل عاملی تأییدی، سازه­های "اجرای طرح­های زیست­محیطی در روستا، مشارکت و همکاری تمامی اهالی روستا، وجود افراد، نهادهای محلی و سازمان­های دولتی حامی محیط زیست، وجود اعتقادات و باورهای زیست­محیطی، آموزش­های لازم در زمینه پیامدهای اقدامات مخرب محیط زیست و وجود تجربیات قبلی و دانش بومی زیست­محیطی در روستا"، برای سنجش پایداری زیست­محیطی در روستای شروینه مناسب بوده است. بر پایه این یافته­ها، مسئولان محیط زیست با آگاهی از سازه­های سنجش پایداری زیست­محیطی می­توانند در تقویت آن­ها توجه لازم را مبذول دارند.

توسعه اقتصادی به­عنوان یک رکن اساسی در مجموعه سیاست­های هر کشور،ازیک سو با صنعت،تکنولوژی و از سوی دیگر با آلودگی­های زیست محیطی ارتباطی نزدیک دارد. هدف از این مطالعه، شناسایی مهم­ترین اثرات کارخانه سیمان برمحیط زیست و وضعیت اقتصادی –اجتماعی مردم روستای شاهنجرین در شهرستان رزن بوده است. جامعه­ی آماری تحقیق 2300 نفر از ساکنین روستای شاهنجرین بوده که با استفاده از جدول مورگان و کرجسی تعداد 175 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده­ها پرسشنامه بوده که مقدار آلفای کرونباخ 76% محاسبه گردید. آمارو اطلاعات با استفاده از روش تحلیل عاملی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج بررسی نشان داد که مهم­ترین اثرات کارخانه سیمان بر روستای شاهنجرین در دسته عوامل اقتصادی و اجتماعی شامل افزایش اشتغال، پیشرفت اقتصادی در منطقه، افزایش امکانات و خدمات، به­وجود آمدن شغل­های جانبی، بهبود درآمد مردم روستا، راضی بودن مردم و افزایش کیفیت راه روستایی بوده است؛ همچنین عوامل زیست محیطی شامل تخریب اراضی زراعی و آلودگی منابع خاک و کاهش بهره­وری کشاورزی و آلودگی صوتی در رده­های بعدی قرار گرفته­اند.