Mendeley  

Zotero  

Jafari H, Bakhtiyari F. (2021). Quaternary tracking of the Basin changes (Case Study: Ghezel Ozan). jgs. 21(62), : 1 doi:10.52547/jgs.21.62.1
URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-2911-fa.html

سیستم رودخانه­ای قزل­اوزن با وسعتی بالغ‌بر 50 هزار کیلومترمربع در شمال غرب ایران واقع‌شده است. شناسایی و تشخیص متغیرهایی همچون اسارت و انحراف رودخانه­ها، سطوح فرسایشی و تراکمی، آثار دریاچه­های قدیمی از طریق ویژگی­های منعکس‌شده در نقشه­های توپوگرافی 50000/1 منطقه، ازجمله مواردی هستند که سعی شده با کمک آن­ها به تحوّلات کواترنری این حوضه آبریز پی برد. حوضه آبریز قزل­اوزن هرچند امروزه به­صورت یک حوضه باز به دریای خزر می­ریزد ولی بررسی شواهد ژئومورفولوژیکی و توپوگرافیکی حاکی از آن است که این حوضه بعد از حرکات کوه­زایی پاسادنین، بین دو حوضه قم و ارومیه مستقل شده، به‌صورت زیرحوضه‌های متعدد بسته­ای بوده که آب­ها در هرکدام از سطوح به‌صورت همگرا به چاله­های مرکزی هدایت می­شدند. بیجار، زنجان طارم، ینگی‌کند و میانه از آن جمله‌اند. ابعاد بعضی از این چاله­ها آن‌قدر وسیع هستند که به‌راحتی در نقشه­های توپوگرافی از طریق شبکه آبراهه­ای و رسوبات مارنی بستر آن­ها قابل‌تشخیص است ولی بعضی از آن­ها در حدّ محدود و کوچک بوده که یا از وضعیت توپوگرافی محلی تبعیت کرده یا تحت تأثیر فرایندهای غالب زمان شکل‌گرفته و با تحولات رخ‌داده از بین رفته‏اند. در اطراف رودخانه قلعه‌چای شرایط توپوگرافیکی گذشته و فرایند غالب یخچال‌های دوره‌های سرد کواترنری، دریاچه‌های متعددی را بر جای گذاشته که دریاچه کنونی پری نمونه بارز آن‌ها شناخته می‌شود؛ هرچند امروزه با کانال مصنوعی که از رودخانه قلعه‌چای منشعب شده آبگیری می‌شود.