[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
آمار نشریه::
::
شناسنامه نشریه
..
پایگاه‌های نمایه‌کننده

  AWT IMAGE   AWT IMAGE 
 AWT IMAGE   AWT IMAGE 
   

   

..
پایگاه‌های اجتماعی
     
ACADEMIA
 
..
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
نظرسنجی
نظر شما در مورد عملكرد دوفصلنامه زبان و ادبيات فارسي چيست؟
عالي
خوب
متوسط
ضعيف
   
..
:: جلد 26، شماره 85 - ( 11-1397 ) ::
جلد 26 شماره 85 صفحات 134-115 برگشت به فهرست نسخه ها
اِتباع در زبان و ادب فارسی
منصوره کریمی قهی*
دانشگاه الزهراء ، karimighahi@gmail.com
چکیده:   (8877 مشاهده)
مرکب­های اِتباعی ترکیب­هایی هستند که بر اثر تکرار قسمتی از واژه پایه ساخته می­شوند. این بخش مکرر معنی ندارد و هیچ­گاه به‌تنهایی به‌کار نمی­رود. این واژگان در زبان گفتاری مردم متداول است و در دوران اخیر، در برخی متون نظم و نثر، به‌ویژه داستان­هایی که به زبان عامیانه نوشته شده، به‌کار رفته است. این پژوهش با رویکردی تاریخی و روش تحلیلی‌ـتبیینی، در کنار واکاوی پیشینه کاربرد مرکب­های اِتباعی (اِتباع مهمل) در زبان و ادب فارسی، سه مسئله را بررسی می­کند:
تأثیر تغییر صورت و معنی واژگان کهن فارسی بر شکل­گیری مرکب­های اِتباعی در زبان و ادب فارسی؛ تأثیر نحو زبان عربی بر شکل­گیری مرکب­های اِتباعی در زبان و ادب فارسی؛ تأثیر رواج واژگان عربی و مترادف‌نویسی بر شکل­گیری مرکب­های اِتباعی در زبان و ادب فارسی.
برطبق یافته­های این پژوهش، پیشینه کاربرد مرکب­های اِتباعی در زبان فارسی به قرن سیزدهم قمری می­رسد. بیشتر ترکیب­هایی که در فاصله سده­های اول تا سیزدهم قمری در آثار منظوم و منثور دیده می­شود و فرهنگ­نویسان آنها را مصادیق مرکب­ اِتباعی برشمرده­اند، ترکیب­های عطفی و مترادف‌اند که به‌علت تغییر صورت و فراموشی معنی واژگان به‌اشتباه مرکب اِتباعی خوانده شده­اند. مرکب­های اِتباعی از قرن سیزدهم و به‌علت رواج واژگان عربی در زبان فارسی و عادت گفتاری مردم به مترادف­گویی در محاورات کلامی متداول شد.  با تحول در نثر فارسی و گرایش نویسندگان به ساده‌نویسی و گفتاری‌نویسی، این ترکیب­ها به متون فارسی به‌ویژه آثار داستانی با مایه­های طنز و هزل وارد شد.  
 
واژه‌های کلیدی: مرکب اِتباعی، زبان و ادب فارسی، آثار منظوم و منثور فارسی.
متن کامل [PDF 271 kb]   (4905 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: ادبیات غنایی
فهرست منابع
1. ابن¬اعثم كوفي، ابو محمد احمد (1372) الفتوح. ترجمة محمدبن‌احمد مستوفي هروي. تحقيق غلامرضا طباطبايي مجد. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي.
2. ابن‌الاثير، عزالدين ابوالحسن (1385) الكامل في التاريخ. بيروت: دارصادر/ دار بيروت.
3. ــــــــ (1409) أسد الغابة في معرفه الصحابه. بيروت: دارالفكر.
4. ابن‌خرداذبه (1371) المسالک و الممالک. ترجمة سعيد خاکرند. با مقدمة آندره ميکل. تهران: مؤسسة مطالعات و انتشارات تاريخي ميراث ملل/ مؤسسه فرهنگي حنفا.
5. ابن‌خلدون، عبد الرحمن‌بن‌محمد (1408) ديوان المبتدأ و الخبر في تاريخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوي الشأن الأكبر تحقيق خليل شحادة. بيروت: دارالفكر.
6. ابن‌‌الطقطقي، محمدبن‌علي‌بن‌طباطبا (1418) الفخري في الآداب السلطانيه و الدول الاسلاميه. تحقيق عبدالقادر محمد مايو. بيروت: دارالقلم العربي.
7. ابن¬العبري، غريغوريوس الملطي (1992) تاريخ مختصر الدول. تحقيق انطون صالحاني اليسوعي. بيروت: دارالشرق.
8. ابن‌فارس، ابي¬‌الحسين الرازي (1366) الاِتباع و المزاوجه (جمع فيه ماورد من کلام العرب مزدوجا). قاهره: بي‌نا.
9. ابن‌العماد الحنبلي (1406) شذرات الذهب في اخبار من ذهب. تحقيق الارناؤوط. دمشق/ بيروت: دار ابن¬كثير.
10. ابن‌قتيبه الدينوري (1410) الإمامه و السياسه. تحقيق علي شيري. بيروت: دارالاضواء.
11. ابن¬كثير الدمشقي (1407) البدايه و النهايه. بيروت: دارالفكر.
12. ابن¬منظور، محمدبن‌مكرم (بي¬تا) لسان¬العرب. قاهره: دارالمعارف.
13. اخبار الدولة العباسية و فيه اخبار العباس و ولده (1391) تحقيق عبدالعزيز الدوري و عبدالجبار المطلبي. بيروت: دارالطليعه.
14. اسدي طوسي (1336) لغت فرس. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: طهوري.
15. اسکندربيگ‌ منشي (1377) تاريخ عالم‌آراي عباسي. تصحيح محمداسماعيل رضواني. تهران: دنياي کتاب.
16. انجوي شيرازي، ابوالقاسم (1352) قصه¬هاي ايراني. تهران: اميرکبير.
17. البلاذري (1959) انساب الأشراف. تحقيق محمد حميدالـله. مصر: دارالمعارف.
18. بلعمي، ابوعلي محمدبن‌محمد (1379) تاريخ بلعمي (تکمله و ترجمة تاريخ طبري). به تصحيح محمدتقي بهار. تهران: زوار.
19. بهار، محمدتقي (1337) سبک‌شناسي يا تاريخ تطور نثر فارسي. تهران: پرستو/ اميرکبير.
20. بيهقي، ابوالفضل محمدبن‌حسين (1383) تاريخ بيهقي. تصحيح علي‌اکبر فياض. به‌اهتمام محمدجعفر ياحقي. مشهد: دانشگاه فردوسي مشهد.
21. جامي، نورالدين عبدالرحمن‌بن‌احمد (1378) نامه¬ها و منشآت جامي. مقدمه و تصحيح عصام‌الدين اورون بايف و اسرار رحمانوف. تهران: ميراث مکتوب.
22. الجزري، عزالدين‌بن‌الاثير (1409) أسد الغابه في معرفه الصحابه. بيروت: دارالفكر.
23. جرفادقاني، ابوالشرف ناصح‌بن‌زفر (1374 ) ترجمة تاريخ يميني. تحقيق جعفر شعار. تهران: علمي و فرهنگي.
24. جهانگيرميرزا (1384) تاريخ نو (حوادث دورة قاجاريه از سال 1240 تا 1267 هجري قمري). به‌اهتمام عباس اقبال. تهران: علم.
25. حکمت، علي¬اصغر (1330) پارسي نغز (ويژة انجمن ايراني سازمان فرهنگي يونسکو). تهران: بي‌نا.
26. خلف تبريزي، محمدبن¬حسين (1342) برهان قاطع. تهران: كتابفروشي ابن¬سينا.
27. دهباشي، علي (1378) برگزيدة آثار سيد محمدعلي جمالزاده. تهران: سخن/ شهاب ثاقب.
28. دهخدا، علي¬اکبر (1382) مقالات دهخدا. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: اخوان خراساني.
29. ذاکري، مصطفي (1381) اِتباع و مهملات در زبان فارسي. تهران: مرکز نشر دانشگاهي.
30. ذهبي، شمس¬الدين محمدبن‌احمد (1413) تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام. تحقيق عمر عبدالسلام تدمري. بيروت: دارالكتاب العربي.
31. رامپوري، نجم¬الغني¬خان (1396) نهج ¬الادب. تحقيق و تصحيح زهره مشاوري. تهران: سخن.
32. سالور، مسعود و ايرج افشار (1379) روزنامة خاطرات عين السلطنه (قهرمان‌ميرزا سالور). تهران: اساطير.
33. سراج، منهاج (1363) طبقات ناصري: تاريخ ايران و اسلام. تحقيق عبدالحي حبيبي. تهران: دنياي كتاب.
34. سمعاني، ابوسعيد عبدالكريم‌بن‌محمد (م 1382) الأنساب. تحقيق عبدالرحمن‌بن‌يحيي المعلمي اليماني. حيدرآباد: مجلس دائرة¬المعارف العثمانيه.
35. سيوطي، عبدالرحمن‌جلال¬الدين (د.ت) المزهر في علوم اللغه و انواعها. شرحه و ضبطه و صحح و عنون موضوعات محمد احمد جادالمولي. علي محمد البجاوي و محمد ابوالفضل ابراهيم. قاهره: داراحياء الکتب العربيه.
36. شريف¬کاشاني، محمدمهدي (1362) واقعات اتفاقيه در روزگار. به‌کوشش منصوره اتحاديه و سيروس سعدونديان. تهران: تاريخ ايران.
37. شعار، جعفر (1342الف) «بحثي دربارة اِتباع». يغما. سال شانزدهم. شمارة 181: 202-204.
38. ـــــــ (1342ب) «بحثي دربارة اِتباع». يغما. سال شانزدهم. شمارة 182: 278-282.
39. ـــــــ (1342ج) «بحثي دربارة اِتباع». يغما. سال شانزدهم. شمارة 183: 373-376.
40. ـــــــ (1342د) «بحثي دربارة اِتباع». يغما. سال شانزدهم. شمارة 184: 414-420.
41. شفيع طهراني، محمد (1383) مرآت واردات (تاريخ سقوط صفويان، پيامدهاي آن و فرمان‌روايي ملک محمود سيستاني). تهران: ميراث مکتوب.
42. شفيق¬کاظمي، مرتضي (1390) تهران مخوف. تهران: اميد فردا.
43. طباطبايي، علاء¬الدين (1384) «اِتباع». دانشنامة زبان و ادب فارسي. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي. جلد 1: 203-205.
44. طبري، أبوجعفر محمدبن‌جرير (1378) تاريخ الامم و الملوك. تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. بيروت: دارالتراث.
45. فرامرزبن‌خدادادبن‌عبدالـله الکاتب الارجاني (1363) سمک عيار. با مقدمه و تصحيح پرويز ناتل خانلري. تهران: آگاه.
46. قمي، حسن‌بن‌محمدبن‌حسن (1361) تاريخ قم. ترجمة حسن‌بن‌علي‌بن‌حسن عبدالملك قمي. تحقيق سيد جلال‌الدين تهراني. تهران: توس.
47. کشاورز، کريم (1345) هزارسال نثر پارسي. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي.
48. گرديزي، ابوسعيد عبدالحي‌بن‌ضحاک (1363) زين الاخبار. به‌اهتمام رحيم رضازاده ملک. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
49. گيلاني، سيد اشرف¬الدين (1371) کليات جاودانة نسيم شمال. به‌کوشش حسين نميني. تهران: اساطير.
50. نرشخي، ابوبكر محمدبن‌جعفر (1363) تاريخ بخارا. ترجمة ابونصر احمدبن‌محمدبن‌نصر القباوي. تلخيص محمدبن‌زفربن‌عمر. تحقيق محمدتقي مدرس رضوي. تهران: توس.
51. ناصرالدين¬شاه قاجار (1384) روزنامة خاطرات ناصرالدين شاه (از محرم تا شعبان 1306 هجري قمري 1888ميلادي). تصحيح، توضيحات و ويرايش و مقدمة عبدالحسين¬ نوايي و الهام ملک¬زاده. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملي جمهوري اسلامي ايران.
52. ـــــــ (1385) حکايت پير و جوان. به‌کوشش کوروش منصوري. تهران: مؤسسة مطالعات تاريخ معاصر.
53. ناظم‌الاسلام کرماني، محمدبن‌علي (1390) تاريخ بيداري ايرانيان. تهران: کوشش.
54. محمدبن‌منور، ابي¬سعيد (1376) اسرارالتوحيد في مقامات الشيخ ابي سعيد. با مقدمة علي‌اصغر حلبي. تهران: صفي‌عليشاه.
55. تاريخ سيستان (1366) تحقيق ملك الشعراي بهار. تهران: كلالة خاور.
56. مستوفي ¬قزويني، حمدالـله‌بن‌ابي‌بكربن‌احمد (1364) تاريخ گزيده. تحقيق عبدالحسين نوايي. تهران: اميركبير.
57. مسعودي ابوالحسن علي‌بن‌الحسين (م 1409) مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر. تحقيق اسعد داغر. قم: دارالهجره.
58. مشيري، مهشيد (1379) فرهنگ اِتباع و اِتباع‌سازي. تهران: آگاهان ايده.
59. مراغه¬اي، زين¬العابدين (1383) سياحت¬نامة ابراهيم‌بيک. به‌کوشش سپانلو. تهران: آگه.
60. مروي، محمدکاظم (1364) عالم‌آراي نادري. تصحيح و مقدمه و حواشي محمدامين رياحي. با مقدمة ميکلوخو ماکلاي. ترجمة عنايت¬الـله رضا. تهران: زوار.
61. موريه، جيمز (1351) سرگذشت حاجي باباي اصفهاني در ايران. ترجمة ميرزاحبيب اصفهاني. به‌کوشش يوسف رحيم‌¬لو. آذربايجان شرقي: حقيقت.
62. الميداني، ابي¬الفضل‌احمدبن‌محمد (1379ق) مجمع‌الامثال. تحقيق محمد محيي‌الدين عبدالحميد. مصر: مطبعة سعادة.
63. ميرزادة عشقي، محمدرضا (1357) کليات مصور ميرزادة عشقي. تأليف و نگارش علي¬اکبر مشيرسليمي. تهران: اميرکبير.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Karimi Ghahi M. Reduplication in Persian Language and Literature. Persian Language and Literature 2019; 26 (85) :115-134
URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-3398-fa.html

کریمی قهی منصوره. اِتباع در زبان و ادب فارسی. زبان و ادبيات فارسی. 1397; 26 (85) :115-134

URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-3398-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 26، شماره 85 - ( 11-1397 ) برگشت به فهرست نسخه ها
دوفصلنامه  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی Half-Yearly Persian Language and Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.08 seconds with 42 queries by YEKTAWEB 4666