در این پژوهش ریخت‌شناسی گیاه و ریزریخت شناسی گرده در 24 جمعیت از 3 گونۀ متعلق به 2 بخش Hemisphace و Plethiosphace از جنس Salvia در ایران بررسی شد. در مطالعۀ ریخت شناسی، 25 صفت کمی و کیفی تحت بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل از این مطالعه به­خوبی بخش­های تحت بررسی را از یکدیگر تفکیک کرد. دانۀ گردۀ نمونه‏های هرباریومی به روش استولیز آماده و با استفاده از میکروسکوپ نوری 4 ویژگی در آنها اندازه­گیری شد. تحلیل داده‏ها به روش مولفۀ اصلی انجام شد. نتایج ریزریخت­شناسی دانۀ گرده نشان داد که اگرچه دانه‌های گرده در گونه‏های این جنس مشابه هستند و همگی شش­شیاری و واجد تزئینات شبکه‏ای هستند، تنوع قابل توجهی در داده‏های کمی نشان می‏دهند. قطر قطبی و قطر استوایی از­جمله ویژگی‌های ارزشمند هستند که بر­اساس آنها می‏توان گونه‏های این جنس را به دو گروه تقسیم کرد. این گروه­بندی نتایج حاصل از مطالعۀ ریخت­شناسی مبنی بر تفکیک این دو بخش در جنس Salvia را تا حد زیادی تأئید می­کند.

بادیان رومی متعلق به تیرۀ چتریان است. با توجه به اهمیت شناخت مراحل تکوینی در گسترش دانش زیست­شناسی، بادیان رومی که ارزش دارویی و اقتصادی زیادی دارد، انتخاب شد. نمونه‎های اندام‎های رویشی و زایشی در مراحل متفاوتی از تکوین انتخاب و با استفاده از روش‎های سلول-بافت شناسی بررسی شدند. مشاهدۀ ساختار تشریحی اندام­های رویشی نشان داد در بین بافت پارانشیمی برگ مجرای ترشحی قرار دارد. برش غنچه‎های گل نشان داد که بساک­ها دارای چهار کیسۀ گرده بوده و تقسیم سلول‎های مادرگرده از نوع هم­زمان، تترادهای میکروسپور از نوع چهاروجهی و لایۀ مغذی از نوع ترشحی است. بررسی فراساختار دانۀ گرده با میکروسکوپ الکترونی نگاره نشان داد که دانۀ گرده سه­شیاری و تزئینات سطح اگزین از نوع مشبک منفذ‎دار است. تخمدان دو­برچه و دو­خانه، تخمک واژگون و تک‎پوسته‎ای است. نمو کیسۀ رویانی نیز الگوی عمومی دو­لپه‎ای‎ها را دارد. در بررسی رویا­­ن­زایی، رویان‎های کروی، لپه‎ای، اژدری و گذر از رویان کروی به رویان قلبی مشاهده شد. اندام‎های رویشی بادیان رومی دارای ساختار عمومی دو­لپه‎ای‎ها است. الگوهای تکوین تخمک و کیسۀ رویانی از نهان­دانگان و تیپ پلی‎گونوم تبعیت می‎کنند. تترادهای میکروسپور از نوع تتراهدرال است. فراساختار دانۀ گرده شبیه به جنس  Smyrnium تیرۀ چتریان است. در بررسی رویان­زایی نیز کلیه مراحل رویانی مشاهده شد.

سرده شنبلیله یکی از سرده های مهم تیره حبوبات است که بسیاری از گونه های آن ارزش تغذیه ای و دارویی دارند. در این پژوهش ویژگی های ریخت شناسی سه گونه از سرده شنبلیله (T. disperma)، T. subenervis و (T. aphanoneura) مورد بررسی قرار گرفت. روغن های ضروری حاصل از بخش-های هوایی دو گونه T. aphanoneura و T. subenervis با استفاده از GC و GC/MS مورد بررسی قرار گرفت و با گونه T. disperma مقایسه شد. اسپاتولنول (%31/3) فراوانترین جزء موجود در روغن ضروری گونه T. subenervis بود. همچنین روغن این گونه دارای مقدار اندکی از ژرماکرن (%0) D بود. روغن گونه T. aphanoneura نیز غنی از اسپاتولنول (%36/1) بود. چهار ترکیب دیگر نیز کمتر از %3 روغن این گونه را به خود اختصاص دادند، لیکن -n اوکتیل استات کمترین مقدار را نشان داد. بر طبق نتایج این تحقیق، دادههای مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بهتر از دادههای گرده، روابط گونههای مورد مطالعه را روشن میکند.

دانه­های گرده از 34 جمعیت متعلق به 16 گونه از زبان در قفاهای ایران توسط میکروسکوپ نوری و  میکروسکوپ الکترونی نگاره تحت بررسی قرار گرفت. چهار ویژگی طول محور قطبی (P)، طول محور استوایی(E)، نسبت طول محور قطبی به محور استوایی(P/E) اندازه­گیری شدند. دانه­های گرده پخت یا تقریبا پخت بوده کوتاه­ترین محور قطبی متعلق به C. tehranica (Boiss.) Rech.f. بوده و بلند ترین آن به C. trigonelloides (Boiss.) Munz  (3/37-15/28 میکرومتر) تعلق داشت. همچنین کوتاه ترین محور استوایی به C. stocksiana (Boiss.) Nevski. و بلندترین آن به     C. orientalis Schrödinger (2/25-5/17 میکرومتر) تعلق داشت. براساس تزیینات  اگزین که با میکروسکوپ الکترونی نگاره مشاهده شده دو نوع تیپ دانۀ گرده مشخص شده است. تیپ 1: اگزین به طور مشخص در قطبین ضخیم و برامده، شیارها پهن و تزیینات با خارچه­های متراکم. تیپ 2: اگزین در قطبین نوک کند، شیارها باریک و تزیینات خارچه ­های پراکنده. تصاویر تمام گونه­ها و ویژگی­های ساختار دانه گرده ارائه شده است. نتایج ما نشان داد که شکل دانه گرده و تزیینات آن ویژگی­های متمایز کننده­ای برای گونه­ها هستند. اگر چه برای حل پیچیدگی­های جنس کاقی نیستند اما نتایج این مطالعه قرار گیری گونه­های Aconitella در Consolida را تأیید کرد زیرا هر دو تیپ دانه گرده در گونه های  Aconitella دیده می شود.

سردۀ علف هفت­بند با 29 گونه در ایران گروهی از  گیاهان یکساله و چند ساله را در زیستگاه ­های مختلف تشکیل می­دهد. P. aviculareتشکیل گونه­ ای پیچیده را داده که تفکیک آن از گونه­های P. arenastrum, P. patulum  بسیار دشوار است. در این تحقیق تلاش شده است تا با بررسی­­های دانه­ های گرده­، سطح فندقه ­ها، بشرۀ پوشانندۀ گلپوش و برگ، صفات افتراقی برای گونه­ها فراهم آید. درمجموع 33 جمعیت از 6 گونۀ یک­سالۀ علف هفت­ بند مشتمل بر P. aviculare، P. arenastrum،  P. patulum،  P. argyrocoleon،   P. polycnemoides  و P. olivascens بررسی شدند. واحدهای جمعیتی از طبیعت جمع­آوری و با میکروسکوپ نوری و الکترونی شدند. بررسی دانه­های گرده در تمام گونه­ های تحت بررسی از نوع منفرد، subprolate یا  Prolate spheroidal و سه­ شیاری هستند. بیشترین تنوع در تزئینات سطحی مشاهده شد. طول محور استوایی، طول محور قطبی، طول شیار، قطر نسبی گرانول­ها و متوسط فاصلۀ گرانول­ها سایر صفات افتراقی دانه­ های گرده بودند.  بررسی آماری داده­ های بشره مؤید آن است که طول و عرض یاخته­ های بشره و نیز  طول یاخته روزنه در گونه های بررسی شده تنوع نشان می­دهند. ارتباطی نزدیک بین P. aviculare و P. arenastrum  و بین گونه ­های P. argyrocoleon و P. olivascens دیده شد. موقعیتی متمایز برای گونۀ P. polycnemoides می تواند با ویژگی­ های بشره مشخص شود. نتایج مشخص کرد که مجموعۀ صفات انتخابی دارای ارزش تاکسونومیکی است.

دانۀ گردۀ 7 گونۀ سردۀL.  Rubus متعلق به زیرسردۀ L.  Rubus از ایران با میکروسکوپ نوری (LM) و میکروسکوپ الکترونی نگارۀ (SEM) تحت بررسی قرار گرفت. طی این مطالعه چهارده خصوصیت مختلف گرده ­شناسی سنجیده و اندازه­ گیری شدند. تمامی دانه­ های گردۀ منفرد، سه­ شیار منفذی، جورقطب، از نظر اندازه متوسط بودند. سه شکل دانۀ گرده شامل prolate،  perprolate و prolate spheroidal  در نمونه­ های یکسان تشخیص داده شد. ساختار شکاف­ ها معمولاً سه شیار (ectocolpi) و سه منفذ درونی (endoporus) را نشان می­ دهد شیارها بلند بوده که 70 تا 90 درصد طول محور قطبی را در بر می­ گیرند. منفذ درونی در ناحیۀ میانی شیار قرار دارد. سطح تزئینات اگزین نشان داده که تمام گونه­ ها دارای الگویی شیاردار یا مخطط هستند که در برخی گونه ­ها از جمله R. hyrcanus ، R. persicus   و R. sanctus   این شیارها تا حدودی مستقیم­ اند (striate) و برجستگی کمتری دارند ولی در دیگر گونه ­ها این شیارها به ­صورت برجسته و چندشاخه (scabrate-striate) در طول محور قطبی گرده­ ها هستند. صفات دانۀ گرده شاخصی مفید برای جدایی آرایه­ ها در سطح گونه است. به نظر می­ رسد ارتباطی بین تنوع دانۀ گرده و رویشگاه­ های گونه­ ها نیز وجود دارد.

گونه­ های بخشه Batrachium در ایران با استفاده از خصوصیات ریخت ­شناسی و ریز ریخت ­شناسی بررسی شده اند. بررسی خصوصیات ریخت­ شناسی و ریزریخت­ شناسی برگ­ ها، گلبرگ و میوه همراه با خصوصیات دانه ­های گرده در چهارگونه از این سرده شامل R. rionii، R. sphaerospermus ،R. trichophyllum و R. peltatus است. دانه ­های گرده با استفاده از SEM و  LEM تحت بررسی قرار گرفتند. هفت خصوصیت ریخت­ شناسی با استفاده از روش­های آماری و  نرم­ افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته اند. دانه­ های گرده در گونه های تحت بررسی دارای گرده­ های سه­شیاری بوده و شکل آن بین گونه­ های مختلف، متفاوت بود. آرایش و تزئین اِگزین (لایۀ بیرونی گرده) به­ صورت خارهای ریز بوده و این امر بین چهارگونه مشترک است. نتایج بررسی­ های آماری مستقل بودن R. sphaerospermus را مورد تأیید قرار داد و شباهت آن با R. peltatus را نیز مشخص کرد. همچنین تنوع درون­گونه­ ای R. trichophyllum در نتایج آماری تأیید شده است.